Alzheimer Hastalığı Nedir? Alzheimer Hastalığının İlk Belirtileri Nelerdir?

Alzheimer Hastalığı Nedir?

Yaygın görülen bir demans türü olan Alzheimer, beyin hücrelerinin yok olmasına neden olan ilerleyici bir nörolojik hastalıktır. Hastalık çoğunlukla 65 yaş ve üzerindeki bireyleri etkilese de daha genç başlangıçlı örneklerine de sıklıkla rastlanması nedeniyle bir yaşlılık dönemi hastalığı olarak nitelendirilmesi doğru bir tanım değildir.

Alzheimer Hastalığının İlk Belirtileri Nelerdir?

Genellikle bilişsel ve davranışsal alanda performans düşüklüğü şikayetleriyle hastanelere başvuran Alzheimer hastaları, hastalığın henüz başlangıç evresine dair belirtiler daha hafif olmakla birlikte ileri evredeki hastalarda bulguların daha belirgin olması oldukça dikkat çekicidir. Alzheimer başlangıcında küçük çaplı hafıza sorunları yaşanırken son günlerdeki konuşmaların, yaşanan olayların unutulması; kişilerin, nesnelerin ve yerlerin isimlerinin hatırlanamaması gibi semptomları içerir. Hastalığın daha da ilerlemesi ile birlikte en sık görülen Alzheimer belirtilerinde: 

• Hastanın bilinç bulanıklığı yaşaması
• Hastanın bulunduğu ortama adapte olmakta zorlanması
• Hastanın iyi bildiği yerlerde kaybolması
• Hasta da konuşma ve dil becerilerine ilişkin sorunlar
• Hastada saldırganlık, aile ve arkadaşlarından olağan dışı taleplerde bulunma, çevreye karşı şüphe duyma gibi kişilik bozukluklarının gelişimi
• Halüsinasyon ve sanrılar
• Hastanın motivasyonunda azalma, öz saygı eksikliği
• Hastanın günlük aktivitelerini yardımsız yapmakta zorluk çekmesi
• Hastanın hatırlayamadığı olayları inkar etmesi
• Hastada ileri seviye kaygı ve deprasyon 

gibi belirtiler ilk olarak hastada teşhis edildiğinden bu dönemde en sık görülen semptom çeşitleridir. Hastalığın ilerlemesiyle birlikte bu belirtiler şiddetini artırarak hastanın aile bireylerini tanıyamaması, yakın geçmişini tamamen unutması ve kendini dahi tanımakta güçlük çekmesi gibi çok daha ileri boyutlara ulaşır. Bu durumda hastalar genellikle günlük yaşamlarını devam ettirebilmeleri için bir bakıcıya muhtaç hale gelirler.

Alzheimer Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

Alzheimer, uzun yıllardır bilimsel araştırmalara sıklıkla konu olan bir hastalık olsa da hastalığın gelişim nedeni henüz kesin olarak belirlenebilmiş değildir. Bununla birlikte hastalığın ortaya çıkışında risk faktörü olarak değerlendirilen, bir diğer deyişle hastalığın gelişiminde rol oynayabileceği üzerinde durulan olası nedenler şu şekildedir:

• İleri yaş
• Aile bireylerinde Alzheimer öyküsünün bulunması
• Down sendromlu olmak
• Geçmişte yaşanan kafa travmaları
• Uyku düzeni bozuklukları
• Yetersiz fiziksel aktivite
• Obezite
• Sigara kullanmak veya sürekli olarak sigara dumanına maruz kalmak
• Yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol 
• Kötü kontrollü tip 2 diyabet hastalığına sahip olmak
• Yetersiz, dengesiz ve sağlıksız beslenmek

Alzheimer Hastalığının Evreleri Nelerdir?

Alzheimer, başlangıç, orta ve ileri olmak üzere 3 evrede incelenir. Alzheimer hastalığının başlangıç evresinde kişi de hafif derecede unutkanlıklar meydana gelse de kişi bu durumu tolere edebilir. Orta dönemde, Alzheimer hastalığının en uzun evresi olarak kabul edilir. Hastalığın belirtilerinin daha belirgin olarak hissedildiği bu dönemde kişi, düşüncelerini ifade etme konusunda zorluklar yaşar. İleri dönem Alzheimer hastalığında hastanın her konuda bakıma ihtiyaç duyar. Hasta bu evrede tüm farkındalığını kaybederek iletişim kurma konusunda sıkıntı yaşar ve fiziksel eylemlerini tek başına yapamaz.

Başlangıç Dönemi Alzheimer Belirtileri

Hastalığın başlangıç döneminde Alzheimer belirtilerinde:

• Kafa karışıklığı,
• Olayları unutmak,
• Nesnelerin ve kişilerin isimlerini hatırlayamamak,
• Kişinin yolları karıştırması,
• Karar verememek,
• Sürekli aynı şeylerden bahsetmek,
• Kaygılı hissetmek,
• Ruh hâlinde yaşanan dalgalanmalar.

 bu dönemin belirtileri arasında yer alır. 

Orta Dönem Alzheimer Belirtileri

Orta dönem Alzheimer belirtilerinde:

• Heyecanlı ve öfkeli davranışlar sergilemek,
• Halüsinasyon görmek,
• Aileden ve arkadaşlardan şüphe duymak,
• Konuşma güçlüğü,
• Saldırgan tutum,
• Yabancı mekanlara adapte olamamak,
• Hatırlanmayan olayların inkârı,
• Saplantılı hareketler,
• Zaman algısında karışıklık,
• Depresyon.

 bu dönemin belirtileri arasında yer alır. 

İleri Dönem Alzheimer Belirtileri

Hastalığın son evresi olan ileri dönem Alzheimer belirtilerinde::

• Hasta da konuşma kaybı,
• Hastanın kısa ve uzun süreli bellek (hatırlama) problemleri,
• Hasta da yeme güçlüğü, 
• Yeme güçlüğüne bağlı olarak hızlı kilo kaybı, 
• Hastanın idrar kaçırması, 
• Hasta bu evrede yardım almadan hareket edememesi, 

 bu dönemin belirtileri arasında yer alır.

Alzheimer Teşhisi Nasıl Konulur?

Alzheimer hastalığının teşhisine yönelik net olarak bir test veya tanı yoktur. Ancak hastalığın teşhisinde pek çok tıbbi tanı testi bir arada değerlendirilmektedir. Hastalığa ilişkin belirtilerle sağlık kuruluşlarına başvuran hastalar nöroloji kliniklerine yönlendirilir. Nöroloji uzmanları tarafından öncelikli olarak hastanın detaylı şekilde öyküsü alınır. Bu aşamada hastanın yanı sıra ailesi veya yakın çevresine de bazı soruların yöneltilmesi gerekebilir. Tıbbi öykünün alınmasından sonra hastalarda nörolojik işlevler, denge, duyu, davranış, hafıza ve refleksleri ölçen çeşitli taramalar yapılır. Yapılan tüm testlerden sonra hastada Alzheimer'a yönelik şüpheleri artırıcı bulguların elde edilmişse Alzheimer testi olarak da bilinen bilişsel fonksiyonların değerlendirilmesine yönelik testler de yapıldıktan sonra hekim tarafından hastalığın kesin teşhisi konulur.

Alzheimer Hastalığının Tedavisi Nasıl Yapılır?

Alzheimer teşhisi konulan hastalarda tedavi süreci hastanın yaşı, hastalığın ilerlemişlik düzeyi ve eşlik eden diğer hastalıklar da göz önünde bulundurularak kişiye özgü olarak planlanır.

• Alzheimer hastalarının ev ortamında gerekli düzenlemeler yapılmalı ve özellikle de yalnız yaşamak zorunda olan hastalar için evde unutkanlığı önleyici ve hatırlamayı kolaylaştırıcı önlemler alınmalıdır.
• Hastanın evinin belirli yerlerine notlar veya dikkat çekici işaretler asılmalıdır.
• Bilişsel stimülasyon terapileri gibi bireysel veya toplu olarak uygulanabilen psikiyatrik terapiler hafızanın güçlendirilmesine, problem çözme ve dil becerilerinin korunabilmesine katkıda bulunabilir.
• Hastalığa ilişkin semptomların azaltılması ve yaşam kalitesinin artırılması amacıyla hekim tarafından birtakım ilaçların kullanımı önerilebilir.
• Donepezil, Rivastigmin, Takmin gibi kolinesteraz inhibitörleri ile Memantin gibi ilaçlar doktor tarafından hastaya reçete edilebilir.
• Ailesinde Alzheimer öyküsü bulunan fakat henüz hastalığa ilişkin bir teşhis almamış bireylerde hastalığın kesin oluşum nedeni bilinemediğinden yalnızca risk faktörlerinin ortadan kaldırılmasına yönelik önlemler alınabilir.
• Hastanın sigara kullanımından kaçınması, hareketli yaşam tarzını benimsemek ve sağlıklı beslenmesi sağlanmalıdır. 
• Alzheimer hastalığına ve hastalığı işaret eden belirtilere ilişkin farkındalık sahibi olmaları sağlanmalıdır.

Alzheimer Hastalığının Herhangi bir Testi Var mı?

Alzheimer'ı teşhis edebilmenin kesin ve net bir şekli yoktur. Diğer taraftan, hastalığın tanısının konulabilmesi için bazı sorular ve testler ise aşağıdaki gibidir. 

• Hasta ve aile üyelerini davranış değişiklikleri bakımından sorgulanması, 
• Hastanın günlük işlerdeki zorlukları, tıbbi geçmişi ve kişilikteki değişiklikleri hakkında sorgulanması,
• Hastaya hafıza testi, sayma, problem çözme ve konuşmasının tutarlılığı ile ilgili test ve değerlendirilmeye tabi tutulması, 
• Hastanın daha önce inme, tümör, uyku sorunları, ilaçların yan etkilerinin değerlendirlmesi,
• Hastanın BT taraması, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ile gibi beynin belirli bölgelerinin atrofik görünütüsü veya pozitron emisyon tomografisi (PET taraması) ile varsa yapısal değişikliklerin tespit edilmesi,
• Hastanın biyobelirteçler olarak beyin omurilik sıvısında (BOS) yüksek tau seviyeleri veya azalan beta-amiloid seviyeleri saptanması,
  Hastaya NT1 testi yapılması (kandaki tau fragmanları ölçümü)
• Hastaya nöropsikolojik testlerin yapılması,

gibi durumlar Alzheimer tanısında yardımcı olabilmektedir. 

Alzheimer Hastaları Ne Yemeli Ne Yememeli?

Alzheimer hastalarının diyet programı her hastaya özel olarak yapılıyor olsa da kişinin şeker, karbonhidrat ve işlenmiş gıdalar bakımından az gıdalar tüketilmesi önemli bir ayrıntıdır.
Yani:  

• Gluten alımını azaltmak, 
• Karbonhidrat alımını azaltmak
• Öğün sayısını düşürmek 
• Aralıklı olarak oruç tutmak
• Sağlıklı yağları tüketmek (Omega-3, Balık yağı, Hindistan cevizi yağı) 
• D vitamini düzeylerini arttırmak
• Zerdeçal tüketmek
• Koenzim Q10 tüketmek
• L-karnitin almak

gibi diyet programlarına uyması Alzheimer hastalarının sağlıklı kalmasına katkı sağlayacaktır.   

Alzheimer Olmamak İçin Neler Yapılmalıdır? 

Alzheimer hastalığına yakalanmamak için zihinsel faaliyetlerin sürekli yenilenmesi gerekir. Yani yeni kitaplar okumak, bol bol araştırma yapmak, dil öğrenmek kişiyi Alzheimer olma olasılığından uzak tutar. Diğer taraftan bunların yanı sıra sağlıklı ve dengeli beslenilmeli, düzenli olarak egzersiz yapılmalı uyku düzenine de mutlaka önem verilmelidir.