Böbrek Taşı Neden Olur? / Böbrek Taşı Nasıl Düşer? / Böbrek Taşı Tedavisi Nasıldır?

Vücuda yeterince sıvı almamak, genetik bir takım faktörler, cinsiyet, ırk, hareketsizlik ve diyet gibi etkenlerin oluşum riskini arttırdığı böbrek taşı ile ilgili merak ettiğiniz başlıklara gelin hep birlikte bakalım.

Böbrek Taşı Nedir?

Omurgamızda fasülyeye benzer şekliyle bildiğimiz böbreklerimiz kanımızdan atık ürünlerin uzaklaştırmakla görevlidir. Kanı temizleyen böbrekler atık tüm ürünleri ise vücudumuzdan idrar yoluyla atılmasını sağlar. 

Böbrekler, kanın temizlerken bir takım tuz ve minerallerden oluşan sert tortular, böbrek taşlarının oluşmasına sebep olur. Latince adı Renal lithiasis, nefrolitiyazis adı verilen böbrek taşları tek böbrekte oluşabileceği gibi her iki böbrekte aynı anda görülebilir.

Böbreklerde Taş Olduğunun Belirtileri Nelerdir? 

İdrar yollarında yanma ile başlayan süreçte ağrısız ve sancısız da büyüyebilir. Böbreklerde taş olduğunu üreterde yaptıkları tıkanıklık ve şiddetli ağrılar sebebiyle anlayabiliriz. 

• Böbrek bölgesinde, kaburganın alt kısmı ve sırtta, karın bölgesi ve kasıklarda şiddetli ağrı,
• İdrar koku ev renginde değişiklik, 
• İdrar sırasında şiddetli yanma,
• Mide bulantısı ve kusma,
• Sık sık idrara çıkma hissi, buna karşı idrar miktarında azalma,
• İdrar çıkartırken cinsel organda şiddetli yanma hissi,
• Enfeksiyon kapmış ise idrarın rengi tamamen koyulaşır bu durumda ateş, üşüme ve titreme görülür,
• Böbrek taşlarının yol açtığı tıkanıklık sebebiyle ilerleyen dönemlerde hasta çift taraflı böbrek yetmezliğine yakalanabilir. 

Böbrek Taşı Neden Oluşur?

Birden çok faktörün etken olduğu böbrek taşı oluşumunda genel olarak böbrek taşı oluşumuna 

• Yetersiz sıvı alımı,
• Cinsiyet durumu, 
• Genetik sebepler,
• Çevresel sebepler,
• Beslenme şekli

daha bir çok sebep taş oluşumunun başlıkları olarak karşımıza çıkar. 

Diğer sebepler:

• Özellikle 25 yaşının altındaki kişilerde daha önceden böbrek taşı varsa bu kişilerde böbrek taşının tekrarlanma ihtimali oldukça yüksektir. 
• Protein, sodyum ve şeker içeren besinlerin çok tüketilmesi böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlayabilir.
• Yüksek protein düşük lif oranı içeren şekilde beslenmekten kaçınmak gerekmektedir.
• Yemeklerin tuzlu tüketilmesi böbreklerden atılan kalsiyum miktarını artırır ve böbrek taşı riskini önemli ölçüde artırır.
• Sindirim sistemine operasyon yapılmış hastalarda da risk yüksektir. 
• Kilolu ve obez kişilerde böbrek taşı riski oldukça yüksektir.
• Polikistik böbrek ya da başka bir kistik böbrek hastalığı bulunan hastalarda böbrek taşı oluşma oranı fazladır.
• Tek böbrekli olmak böbrek taşı oluşma riskini artırabilmektedir.
• İdrarında sistin, oksalat, ürik asit veya kalsiyum oranlarının artmasına sebep olan bazı rahatsızlıklar da böbrek taşı oluşum riskini artırır.
• Sıvı birikimini azaltan antibiyotik ilaçlar, kalsiyum bazlı antasitler böbrek taşı oluşumuna sebep olabilir.
• Crohn hastalığı, renal tübüler asidoz, hiperparatiroidizm, medüller sünger böbrek ve Dent hastalığı gibi rahatsızlıklar böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlar. 
• D vitamini, kalsiyum takviyesi de böbrek taşları oluşumuna sebep olabilir. 

Böbrek Taşı Çeşitleri Nelerdir?

Tedavi için böbrek taşı çeşidinin bilinmesi çok önemlidir.

Böbrek taşı çeşitleri: 

Kalsiyum taşları: En yaygın olan böbrek taşı çeşididir. Genellikle böbreklerde oluşan kalsiyum oksalat formundaki kalsiyum taşlarıdır. Görüntüsü ya büyüktür ya da pürüzsüzdür. Dikenli ve kaba olan çeşidi de vardır.

Fındık, çikolata, meyve ve sebzelerde yüksek oranda bulunan oksalatı karaciğer de üretebilmektedir. Bağırsak ameliyatı, kullanılan bazı ilaç ve antibiyotikler, beslenme şekli, metabolik bozukluklar, Sarkoidoz rahatsızlığı idrarda kalsiyum ve oksalatın artmasına sebep olabilir. 

Struvite taşları: Genellikle idrar yolu enfeksiyonları geçirmiş hastalarda görülür. Struvite taşları hiçbir belirti vermeden çok hızlı bir şekilde büyüyebilir. Magnezyum, amonyum ve fosfattan oluşan Struvite taşları kadınlarda erkeklerden daha yaygındır.

Ürik asit taşları: Genellikle fazla asidik idrardan oluşur. Kanser ve gut hastalarında normal seviyenin üzerinde olması sebebiyle ürik taşlar oluşur. Diğer taraftan, yeterli sıvı tüketilmemesi, yüksek proteinli besinler ürik taşların oluşumuna zemin hazırlar. 

Sistin taşları: En az görülen taş çeşididir. Böbreklerin sistin amino asidini fazla salgılanmasından oluşur. Bu bir tür kalıtsal bozukluktur. Erken yaşlarda görülmeye başlar ve sık tekrarladığı için böbrek yetmezliğine neden olur. 

Böbrek Taşı İçin Hangi Doktora Hangi Bölüme Gidilmeli?

Üroloji doktoruna ve üroloji bölümüne gidilmelidir.

Böbrek taşı olan hastalara hangi tedavi yöntemi uygulayacağını muayene ve tetkiklerin ardından karar verilir. 

Böbrek Taşı Teşhisi Nasıl Yapılır?

Böbrek taşını bilindiği gibi üroloji doktorları yapmaktadır. 

Doktor böbrek taşı teşhisini; 

• Kan testi,
• İdrar testi,
• Görüntüleme yöntemleri,
• Bilgisayarla tomografi,
• Ultrason,
• İntravenöz ürogram (IVU) veya intravenöz piyelogram (IVP),
• Böbrek taşı analizi,

yaparak belirler.

Böbrek taşı olan ve bu taşı daha önce düşürmüş hastanın taşı alıp doktora göstermesi doktorun bu taşı inceleyerek iç yapısının hangi maddelerden oluştuğunu test ettirip ona göre tedavi yöntemi uygulaması hastanın iyileşme sürecini kısaltabilir. 

Böbrek Taşı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Böbrek taşı tedavisi taşın şekline, nerede bulunduğuna, büyüklüğüne, tipine göre farklılık gösterir. Böbrek taşlarının birçoğu idrar yolu ile mesaden dışarı atılır. 4 mm den büyük taşlar şiddetli ağrılara neden olduğu için oparesyonla bulunduğu bölgeden alınabilir.

Küçük böbrek taşlarında veya kum oluşumunda evde sizlerde bir takım tedavi yöntemleri uygulayabilirsiniz. 

Su İle Böbrek Taşı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Böbrek taşı oluşumunu su içerek kendi kendinize tedavi edebilirsiniz. Gün içinde yeterli su tüketimi böbrek taşının oluşmasında etkili rol oynadığı gibi oluşan taşın düşürülmesinde de etkili olabilmektedir. Her insanın günde 2 - 3 litre su içmesiyle üriner sistemin yıkanmasına sağladığının bilinmesi su içmenin ne kadar önemli olduğunu da gösterir.

Özellikle idrar rengi sarı veya daha da koyu olan kişilerin berrak bir idrar rengine ulaşana kadar yeterli miktarda su içmeleri önemlidir. Özellikle sistin böbrek taşı olan hastaların su tüketmeleri gerekir. İdrar kaçırma, idrar sıklığı veya böbrek yetmezliği gibi farklı rahatsızlıkları olan hastaların su tüketimi konusunda doktora danışmaları gerekir.

İlaç ile Böbrek Taşı Tedavisi Nasıl Yapılır?

İdrar yollarından geçebilecek boyuttaki taşların daha rahat düşürülebilmesi için buradaki kasları gevşeten farklı ilaçlar kullanılabilir. Kasların gevşemesiyle böbrek taşı daha hızlı ve daha ağrısız düşürülebilir. Böbrek taşının düşürülmesi sırasında yaşanan böbrek taşı ağrısına yönelik ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Bazı hastalarda yaşanan bulantı kusma gibi etkilere karşı da ilaç kullanılması faydalı olabilmektedir.

Ses Dalgalarıyla Böbrek Taşı Kırılması (SWL) Nedir?

Böbrek taşının bulunduğu bölge ve büyüklüğüne bağlı olarak şok dalga tedavisi taş kırma yöntemi kullanılabilir.  Vücudun dışından böbrek taşının parçalanmak için güçlü titreşimler oluşturan ses dalgaları kullanılmaktadır. Kırılan böbrek taşı parçaları idrar ile vücuttan atılır.

İşlem böbrek taşının büyüklüğü ve bulunduğu bölgeye ve kullanılan cihaza göre 30-45 dakika sürebilmektedir. Ses dalgaları ile böbrek taşının kırılması çok şiddetli olmamakla birlikte ağrıya neden olabileceği için sedasyon veya hafif anestezi altında gerçekleştirilir. Hasta aynı gün evine gönderilir. Ameliyatsız taş kırma yöntemi olarak bilinen ses dalgaları ile böbrek taşının kırılması yöntemi genellikle 2 cm’den küçük böbrek taşlarda başarı sağlamaktadır.

Üreteroskopi (Retrograd İntrarenal Cerrahi-RİRC) Nedir?

Böbrek içindeki taşları kıvrılabilir ve ince aletler kullanarak, laser yardımıyla taş kırma yöntemidir. Kıvrılabilir cihazla idrar yolu uç kısmında direkt girilir, üretra, mesane ve üreter geçilerek böbreğe ulaşılır. Taşın boyutu ve bulunduğu bölgeye göre taş bütün olarak çıkartılabilir. Çıkartılamayacak kadar büyük olan taşlar bulunduğu yerde holmium lazer kullanılarak küçük parçalara ayrılarak idrar yoluyla atılması sağlanır.

Böbrek taşının retrograd intrarenal cerrahi yöntemiyle kırılması veya çıkarılması esnasında herhangi bir kitle ya da şüpheli oluşuma rastlanılırsa biyopsi alınabilir veya endoskopik temizleme işlemi aynı seansta gerçekleştirilebilir.

Böbrek içi lazerle taş kırma işlemi genel anestezi altında gerçekleştirilir. Kırılan taşın kırıntılarının mesaneye akması için genelde böbrekten mesaneye uzanan bir tel(DJ stent) kullanılabilir.

Üreteroskopi ve Retrograd İntrarenal Cerrahi (RİRC) sonrası komplikasyon oranı ve hastanede yatış süresi düşüktür. Ancak operasyon süresinin uzaması ve ikinci bir operasyon yapılabilme ihtimali dezavantajları arasında sıralanabilir. İşlem sonrası mukoza yaralanması, idrarda kan görülmesi, işlem sonrası ateş gibi komplikasyonlar görülebilir ve genellikle herhangi bir müdahale gerektirmemekte bazen medikal tedavi gerekmektedir. 

Her hangi bir ameliyat kesisi yapılmadan işlemin idrar kanalından girilerek yapılması en büyük avantajları arasındadır. Bu sayede hastalar daha kısa sürede ev ve sosyal yaşamlarına dönebilmektedir.

Üreteroskopi (Retrograd İntrarenal Cerrahi-RİRC) işlemi;

• 2 cm’den küçük böbrek taşı olanlar ve
• 2 cm’den büyük böbrek taşı olmasına rağmen olmakla ameliyata uygun olmayan hastalar
• Böbrek taşının yanında üreter taşı olan uygun hastalar
• Kanama bozukluğu olan veya pıhtılaşmayı engelleyen ilaç kullananlar
• İleri derece obezler
• İskelet sisteminde bozukluk olan hastalar
• Böbrek anomalisi olan hastalarda daha fazla tercih edilmektedir.
• Perkütan Nefrolitotomi (PNL)Kapalı bir yöntem olan Perkütan Nefrolitotomi 2 cm’den daha büyük ve kompleks böbrek taşlarının tedavisinde kullanılır.
• Zorluğu nedeniyle bu konuda eğitim almış tecrübeli üroloji doktorları tercih edilmelidir.
• PNL ameliyatı genel anestezi altında gerçekleştirilir.
• Hasta ameliyat masasına yüz üstü yatırılır.
• Sırt bölgesinde açılan küçük bir kesiden böbreğe bir tüp yerleştirilir. Tüpün bir ucu cilt dışında bırakılır
• Üroloji doktoru tüpün içinden nefroskop denilen optik kamera ve taşın kırılmasını veya alınmasını sağlayacak aletleri geçirerek taşa ulaşır.
• Çıkarılabilecek büyüklükteki taşlar yerleştirilen tüpten çıkartılır.
• Çıkartılamayacak büyüklükteki böbrek taşları, ses dalgaları, holmium laser veya pnömotik enerji ile kırılarak küçük parçalara ayrılır. Küçük parçalara ayrılar taş emme makinası ile vakumlanabilir veya kırıntılar olarak çıkartılabilir.
• Böbrek taşının tamamen temizlenip temizlenmediğini belirlenebilmesi için işlem sırasında görüntüleme yöntemleri ile teyit edilir.
• Böbreğe yerleştirilen drenaj tüpü genellikle işlemin ardından 1-2 gün bırakılır.
• İşlemin ardından hasta 2-3 gün hastanede kalır. Hastaneden taburcu edilmeden önce böbreğe yerleştirilen drenaj tüpü çıkartılır.
• Perkütan Nefrolitotomi işleminden sonra sırttaki küçük keşide ağrı yaşanabilir. Ağrı basit ağrı kesicilerle kontrol altın alınabilir.
• Perkütan nefrolitotomi ameliyatında enfeksiyon, kanama ve diğer komplikasyon riskleri taşıyabilmektedir.
• Taburcu olduktan sonraki ilk 1 hafta idrarda kan görülebilir.
• Ateş, titreme veya idrardaki kanın uzun süre geçmemesi gibi durumlarda üroloji doktoruna başvurulmalıdır.

Açık Böbrek Taşı Ameliyatı Nasıl Yapılır Mı?

Gelişen teknoloji nedeniyle böbrek taşlarının açık ameliyatı günümüzde çok az yapılmaktadır. Çok büyük bir taş veya anormal anatominin olduğu hastalarda uygulanmaktadır. %1’i geçmeyen açık böbrek taşı ameliyatlarında üroloji doktoru böbrekleri ulaşmak için sırta bir kesi açarak böbrek taşlarına ulaşmaktadır.

Hiperparatiroidi Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Kanda kalsiyum düzeyinin normal sınırlar içinde kalmasını sağlayan tek organ olan paratiroid bezlerinin normalden fazla çalışması böbrek taşı oluşmasına neden olabilir. Bu bezler çok fazla paratiroid hormonu (hiperparatiroidizm) ürettiğinde, kalsiyum seviyeleri yükselerek kalsiyum taşlarının oluşmasına zemin hazırlar. Paratiroid bezlerine yönelik ameliyat kalsiyum seviyelerinin normale dönmesini sağlayıp ve böbrek taşı oluşmasını engelleyebilir.

Böbrek Taşı İle İlgili Merak Edilen Sorular

Böbrek taşının oluşmasını önlemek için neler yapılmalıdır?

• Böbrek taşlarının oluşma sebebi farklılık göstermektedir. Özellikle beslenme şekline göre alınacak önlemler oluşan böbrek taşına göre farklılık göstermektedir.
• Gün içerisinde yeterli miktarda su tüketimi böbrek taşları oluşumunun engellenmesi bakımından ilk sırada yer almaktadır. Günlük idrar çıkışının üzerinde su tüketiminin yapılması gerekir. Gerekirse üroloji doktoru idrar çıkışının ölçülmesini isteyebilir. Sıcak ve kuru iklimlerde yaşayanlar ve sık egzersiz yapan kişilerin daha fazla su içmesi gerekir. İdrar renginin berrak olması yeterli su tüketimi yapıldığının işareti olabilir.
• Böbrek taşı çeşidine göre üroloji doktoru ve diyetisyenle görüşülerek uygun bir beslenme şekli düzenlenebilir. Beslenme düzeni oluşturulurken dengeli beslenme kurallarının unutulmaması gerekir.
• Günlük tuz tüketiminin azaltılması böbrek taşı oluşum ihtimalini düşürdüğü gibi hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları başta olmak üzere birçok rahatsızlık riskini de azaltmaktadır.
• Böbrek taşı çeşidine göre farklı ilaçlar kullanılabilir.

Böbrek Taşı Nasıl Önlenir? Nasıl Beslenilmelidir?

Böbrek taşı olan hastaların böbrek taşı çeşidine göre, beslenmesi gerekir. Elbette bu beslenme düzenleri bir üroloji doktoru ve diyetisyenle birlikte yapılmalıdır.

Kalsiyum oksalat taşı olan hastaların kalsiyum içeren gıdalar tüketmemesi doğru bir beslenme şekli değildir.

Bu hastaların;

• Kaju, fındık, badem, yer fıstığı,
• Buğday Kepeği
• Ispanak
• Kuşkonmaz
• Pancar kökü
• Çilek
• Pırasa, maydanoz, kereviz
• Çikolata
• Soya ürünleri
• tüketmemesinden uzak durması gerekir.

Kalsiyumun, oksalat oranı düşük tahıl, sebze ve meyvelerden elde edilmesi daha sağlıklı bir seçenektir.

Tuz tüketiminin artması böbrek taşı oluşumuna tetikleyebilir. Tuzun içinde bulunan sodyum pek çok konserve ve paketlenmiş hazır gıdada da bulunabilir.

Hayvansal proteinin sınırlı tüketilmesi önemlidir. Protein ihtiyacının hayvansal proteinden elde edilmesi bazı tür böbrek taşı oluşma riskini artırabilir.

• Kırmızı ve beyaz et ile sakatat
• Yumurta
• Balık ve deniz ürünleri
• Süt, peynir gibi hayvansal protein tüketimini sınırlamak önemlidir.

Ancak yeterli miktarda protein alımı da önemlidir. Hayvansal proteinlerin yerine, genellikle protein bakımından yüksek, oksalat bakımından düşük olan kuru bezelye ve mercimekler tercih edilmelidir. Hayvansal proteinin aşırı tüketilmesi ürik asit taşlarının oluşmasını tetikleyebilir.

Böbrekleri koruyacak yiyecekler nelerdir?

• Fesleğen
• Kereviz
• Elma
• Üzüm
• Nar
• Karpuz

B6 Vitamini (piroksin) takviyeleri de taş oluşumundan korunmada etkilidir. Barbunya fasulyesi kaynatma suyu, böbrek taşı problemlerini önlemek için etkili bitkisel tedavilerden biri olabilir.

Çocuklarımda böbrek taşı olacak mı?

Böbrek taşının bazı nedenleri kalıtsal özellik gösterebilir. Böbrek taşı olan bir kişinin çocuklarında böbrek taşı görülme olasılığı daha yüksektir.

Böbrek taşları böbreklerime zarar verebilir mi?

Böbrek taşları özellikle uzun süre tedavi edilmezse böbreklerde hasara neden olabilir. Tekrarlayan böbrek taşları ciddi enfeksiyonlara neden olursa, tıkayıcı özellik gösterirse ve tedavide geç kalınırsa böbrek kaybına bile yol açabilmektedir.

Böbrek taşında ameliyat ne zaman gereklidir?

Her böbrek taşı için ameliyat gerekli oymayabilir. Artmış su tüketimi, ilaç tedavisi gibi önlemlerle düşmeyen böbrek ve idrar yolu taşlarında ameliyat gündeme gelebilir.

• Şiddetli ağrı ve enfeksiyona neden olan böbrek taşları
• Kendi başlarına düşmesi mümkün olmayan büyüklükteki böbrek taşları
• Kanamaya neden olan böbrek taşları
• Böbrek hasarına yol açabilecek böbrek taşları ameliyat edilmelidir.
• Tam tıkanma yapan taşlar