İstanbul Sözleşmesi Nedir? / İstanbul Sözleşmesinin Maddeleri Nelerdir?

11 Mayıs 2011'de ilk Türkiye’nin imzaladığı “İstanbul Sözleşmesi”nin Muğla’da öldürüldükten sonra cesedi bir varile konulan ve ardından üzerine beton dökülen Pınar Gültekin olayından sonra tekrar gündeme geldi.

46 devletin ve AB ülkelerinin de imzaladığı İstanbul Sözleşmesi'nin en önemli özelliği, biyolojik veya hukuki, ailevi bağ olup olmadığına bakılmaksızın ev içi şiddetin (örneğin eski veya mevcut eşler, evlilik dışı partnerler, birlikte ikamet edilen aile fertleri, akrabalar veya birlikte ikamet edilen başkaları tarafından yöneltilen şiddetin) ve kadınlara yönelik her türlü şiddetin önlenmesi ve bunlarla mücadeleye ilişkin standartları belirleyen ve Avrupa ülkelerini de hukuki olarak bağlayan bu belge ilk belge olması bakımından Türkiye’de uzun süredir gündemden düşmedi.

İstanbul Sözleşmesi Türkiye’de aile dramlarına da sebep oluyor diye eleştirenlerin yanında bu sözleşmeyi destekleyen tarafların arasında özellikle sosyal medya da tartışmalar yaşanıyor.

Peki İstanbul Sözleşmesi’nin maddelerinde neler var? İstanbul Sözleşmesi’nin kadına vermiş olduğu haklar nelerdir? gelin hep birlikte bu konuları tekrar gözden geçirelim.

İstanbul Sözleşmesi’nin Maddeleri Nelerdir?

İstanbul Sözleşmesi Avrupa Konseyi tarafından desteklenmekte yine Avrupa Devletleri'ni de hukukî olarak bağlamaktadır.

İstanbul Sözleşmesi’nin 4 temel ilkesine göre;

• Kadına yönelik her türlü şiddetin ve ev içi şiddetin önlenmesi,
• Şiddet mağdurlarının korunması,
• Suçların kovuşturulması, suçluların cezalandırılması ve kadına karşı şiddet ile mücadele alanında bütüncül, eş güdümlü ve etkili işbirliği içeren politikaların hayata geçirilmesi,
• Kadına karşı şiddeti bir insan hakkı ihlali ve ayrımcılık türü olarak tanımlanması,

sözleşmenin en bağlayıcı özellikleri arasında yer almaktadır.

Diğer taraftan, sözleşmede yer alan; “Biyolojik veya hukuki, ailevi bağ olup olmadığına bakılmaksızın ev içi şiddetin ve kadınlara yönelik her türlü şiddetin önlenmesine ilişkin standartları öngören imza atan tüm ülkeleri hukuki olarak bağlayan ilk belge niteliğinde olmasıdır.

Sözleşmenin hem kadınlar hem de erkekler arasındaki hukuki ve fiili eşitliğin sağlanması, kadına yönelik şiddetin önlenmesinde anahtar bir unsur olduğunu benimseyen sözleşme, kadınlara yönelik ayrımcılığı da yasaklamaktadır.

İşte burada ise kadının mahkemelerde beyanı esas kabul edildiğine yönelik eleştiriler sebebiyle sözleşmenin Türk toplumunu kucaklamadığına, var olan aile bağlarının zayıflamasına, ailelerin yok olmasına sebebiyet verdiğine yönelik ciddi eleştiriler bulunmaktadır.

İSTANBUL SÖZLEŞMESİNİN TAM METNİ İÇİN TIKLAYINIZ…

İstanbul Sözleşmesi’nin Genel Hatları

• Sözleşmede bahsedilen her türlü şiddeti önlemeye yönelik yasal düzenlemeleri ve tedbirleri sağlayıp mağdurların ihtiyaçlarını karşılayacak ve kültür, töre, din, gelenek veya sözde “namus” gibi kavramların şiddete gerekçe olarak kullanılmasının önüne geçecektir.
• Şiddet çeşitlerinin ve şiddetin çocuklar üzerindeki etkisi hakkında halkın farkındalığını arttırıcı kampanya ve programları çeşitli kuruluşlar ile işbirliği ile yaygınlaştırıp uygulayacaktır.
• Tüm eğitim seviyelerinde kadın ve erkek eşitliği, klişelerden arındırılmış cinsiyet rolleri, saygı, şiddete başvurmadan tartışma, kadınlara yönelik şiddet ve kişilik bütünlüğüne saygı gibi konularda öğrenme kapasitesine göre müfredat sağlayacaktır.
• Mağdurlar ve şiddet uygulayıcılarıyla ilgili çalışan kadroların şiddetin önlenmesi ve tespit edilmesi, kadın erkek eşitliği, mağdurların ihtiyaçları ve haklarının yanı sıra ikincil mağduriyetin önlenmesi konularında eğitimini sağlayacak veya bu eğitimi güçlendireceklerdir.
• Aile içi şiddet uygulayanlar için şiddete başvurmamayı öğreten eğitim programları oluşturulmasına veya desteklenmesine yönelik yasal veya diğer tedbirleri alacaklardır. Özellikle cinsel suç işleyenlerin suçu tekrar etmemeleri için eğitim programları sunacak ve destekleyecek yasal düzenleme yapacaktır.

• Özel sektörü, bilişim sektörünü ve medyayı kadına şiddeti önlemek ve kadın onuruna saygıyı arttırmak için politikaların oluşturulup uygulanmasına ve kendi kendini düzenleyici standartların belirlenmesine teşvik edecektir.

Koruma

• Taraf olan devletler,
• Şiddet mağdurlarını ve tanıkları, yargı birimleri, savcılar, kolluk kuvvetleri, yerel yönetimler ve diğer kurumlarla işbirliği yaparak yeni bir şiddet eyleminden koruyacaktır.
• Alınacak tedbirler şiddet mağduru kadınların güçlendirilmesini ve ekonomik bağımsızlığını kazanmasını, çocuk mağdurlar dahil hassas konumdaki insanların ihtiyaçlarının giderilmesini amaçlayacak olup bunun için mağdurların şikayette bulunup bulunmadığı tedbir kararını bağlamayacaktır.
• Mağdurlara, özellikle kadın ve çocuklara, kalacak güvenli yer sağlamak üzere uygun, yeterli sayıda kolayca erişilebilir barınaklar oluşturmak ve mağdurların yardımına önceden hazırlanmış bir biçimde koşmak üzere gerekli yasal ve diğer tedbirleri alacaklardır.
• Tüm şiddet mağduru kadınlara ve çocuklarına uzmanlık gerektiren kadın destek hizmetlerini sağlayacak ve bu yönde gerekli düzenlemeleri yapacaklardır.

Yargılama / Kovuşturma

• Taraflar risk içeren durumlarda mağduru veya risk altındaki kişiyi korumak için şiddet failini uzaklaştırma yönünde yasal tedbirleri almalıdırlar.
• Taraflar, soruşturma süresince mağdurun cinsel geçmişi ve davranışlarıyla ilgili detayların davayla ilgili olmadıkça dahil edilmemesini sağlayacak yasal düzenlemeleri yapmakla yükümlüdür.
• İmzacı devletler, yargı süreci boyunca mağdurun çıkarlarını gözetecek yasal tedbirleri almalı ve iç hukuk kurallarının izin verdiği şekilde mağdurun hukuki destek sağlamalıdır.

Destek Politikaları

• Yukarıda belirtilen tüm tedbirlerin kapsamlı ve koordineli politikaların bir parçası olmasının sağlanması ve kadına karşı şiddete karşı bütüncül bir mukabelede bulunulmasının temin edilmesi.
• Taraflar toplumsal cinsiyet konusunda hassasiyet gerektiren politikalar yürütmelidirler. Kadın erkek eşitliğine ve kadınların güçlendirilmesine ilişkin politikalarını yaygınlaştırmalı ve uygulamalıdırlar.
• Konu, kapsamlı ve koordineli olarak ele alınmalı, mağdurun hakları alınan tüm tedbirlerin merkezine konularak hükümet kuruluşları, ulusal, bölgesel ve yerel parlamentolar ve yönetimler, ulusal insan hakları kurumları ve sivil toplum kuruluşları gibi, ilgili tüm aktörler çözüme dahil edilmelidir.
• İmzacı devletler, bu alanda çalışan devlet dışı aktörler ve sivil toplum örgütleri de dahil olmak üzere, kadına şiddeti önleme çalışmalarını maddi olarak desteklemelidir.

Anayasa m.90/5 uyarınca, İstanbul Sözleşmesi kanun hükmündedir. Bunun hakkında, Anayasa'ya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesi'ne başvurulamaz. İstanbul Sözleşmesi ile kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nede­niyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda, İstanbul Sözleşmesi hükümleri esas alınır.

Anayasa’nın 11.maddesi uyarınca, İstanbul Sözleşmesi hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır.