Şeker Hastalığı Nedir ve Belirtileri Nelerdir? Şeker Hastalığı Nasıl Geçer?

Vücudun enerji ihtiyacı, temel besinlerden olan; karbonhidrat, protein ve yağlardan temin edilir. Emilebilmek için en küçük parçalarına ayrılan besin öğelerinin en önemlisi ise “glukoz” adı verilen basit şekerlerdir. Glukoz başta beyin olmak üzere vücudun tüm organlarının önemli bir besin kaynağıdır. Hücreler ihtiyacı olan glukozu, midenin arkasında bulunan pankreas bezinin salgıladığı insülin hormonu yardımıyla kullanır.

Şeker hastalığı (diyabet) ise pankreasın yeterli insülin üretememesi veya ürettiği insülinin etkili bir şekilde kullanılamamasında gelişir. İnsülin, şekerin hücre içine girmesini ve hücrede glikojen olarak depolanmasını sağlar. Şeker hastası, yediği besinden kana geçen şekeri yani glukozu kullanamaz ve bu durumda kan şekeri düzeyi yükselir (hiperglisemi). Bu durum uzun dönemde birçok doku ve organda hasara yol açmaktadır.

Şeker hastalığının türleri nelerdir?

Şeker hastalığının tip 1 şeker hastalığı ve tip 2 şeker hastalığı olmak üzere belirgin iki tipi vardır. Tip 1 şeker hastalığı insülinin pankreasta hiç üretilmediği ya da çok az üretildiği tiptir ve sıklıkla çocukluk ve gençlik döneminde görülür.

Tip 2 şeker hastalığında ise vücut insülin üretmektedir, ancak hücreler insüline direnç göstermektedir. Buna bağlı olarak zaman içinde üretilen insülin miktarı da yetersiz kalır. Bu sebeple yemeklerden sonra kandaki şeker hücrelere giderek enerjiye dönüşemez ve kan şekeri düzeyi yükselir. Tip 2 şeker hastalığı genellikle orta yaş ve üzerindeki bireylerde görülür ve şeker hastalığı vakalarının %90-95’ini oluşturur.

Gizli şeker (pre-diyabet) nedir?

Gizli şekeri olan kişilerin kan şekeri düzeyi normalden yüksek olduğu halde şeker hastalığı tanısı koymaya yeterli yükseklikte değilse bu durum şeker hastası adayı olan kişide: “gizli şeker hastası” olarak adlandırılmaktadır…

Bazı çalışmalarda gizli şekeri olan çoğu kişide 10 yıl içinde tip 2 şeker hastalığı geliştiği saptanmıştır. Gizli şeker hastası bireylerde kalp ve damar hastalık riski kan şekeri normal olan bireylere kıyasla 1.5 kat daha fazladır. Şeker hastalığı olan bireylerde ise 2-4 kat fazladır. Gizli şekeri olan bireyler yaşam tarzı değişiklikleri sayesinde şeker hastalığını önleyebilir ve geciktirebilir.

Hamilelikte şeker hastalığı

Hamilelik öncesi yeterli insülin salgılayabilen pankreas hücreleri hamileliğin ilerlemesiyle yeterli insülin salgılayamaz, bu nedenle daha önce şeker hastalığı belirtisi olmadığı halde hamilelik boyunca kan şekeri yükselebilmektedir.

“Gestasyonel Diyabet” adlandırılan bu durum hamilelik sonrası genel olarak düzelir.

Ailesinde genellikle şeker hastası olan bireyler ve otuz yaşın üstünde, fazla kilolu hamile kadınlar “gestasyonel diyabet” açısından risk taşıdıklarını söylemiş olalım. Diğer taraftan, gestasyonel diyabet doğumdan sonra genellikle düzelir fakat sonraki hamileliklerde tekrarlama riski yüksektir.

Çocuklarda şeker hastalığı

Şeker hastalığını tip 1 ve tip 2 diye ikiye ayırmak gerekiyor: Tip 1; daha çok genetik yapıyla ilgili, yani pankreasta yer alan ensülin üretmekle görevli beta hücrelerinin vücut tarafından yıkıma uğratılması sonucu ortaya çıkan bir hastalık.

Bu hastaların en önemli özelliklerinden biriyse, zayıf olmaları ve hastalık başlar başlamaz ensüline gereksinim duymaları. Tip 1 diyabet, diyabetlilerin % 5-10’unu teşkil eden ve daha çok 30 yaşın altında ortaya çıkan bir hastalıktır.

Tip 2 diyabet ise yanlış beslenme ve yaşam tarzına bağlı olarak ortaya çıkan bir hastalık. Uzmanlar, tip 2 diyabetin, özellikle obezitenin ve pasif yaşam tarzının yaygınlaşmasıyla birlikte çok ciddi artış gösterdiğini vurguluyorlar.

Şeker en çok kalbi zorluyor

Diyabet, vücuttaki bütün organları olumsuz etkiliyor. En başındaysa kalp geliyor. Diyabet, kalple ilgili komplikasyonları arttırıyor. Enfarktüsle gelen bir hasta % 7 oranında ölüm riski taşıyor. Diyabetik hastalarda bu risk iki kat daha fazla. Diyabet, kalp yetmezliğini de hızlandırıyor, ayrıca kalbi besleyen damarlarda pıhtılaşmaya yol açıyor. Normalde vücut bu pıhtıyı eritiyor ancak diyabet bu eritmeyi engelliyor. Böylece felç riski de artıyor. Diyabetli hastalarda, özellikle de kalp krizi geçirmiş hastalarda şeker kontrolü çok önemli. Bu hastalara düzenli egzersiz ve sağlıklı beslenmeyi tavsiye ediyoruz. Kan şekerini düşürmenin haricinde haftada en az üç gün yarım saat süren yürüyüş tarzı egzersiz öneriyoruz.

Şekeri kontrol altına almak mümkün mü?

Diyabet tedavisiyle ilgili umut verici gelişmelerde yaşanıyor. Günümüzde kan şekeri takibinin basit yöntemlerle evde bile yapılabilmesinin yararlı bir gelişmedir.

Diyabet tedavisinde kullanılan ilaçların gerek etki alanları ve gerekse çeşitliliği de artmış durumda.

İlaç tedavisi dışında özellikle tip 1 diyabette daha etkin ve kökten çözüme yönelik tedavi arayışları sürüyor. Üzerinde çalışmaların yoğunlaştığı alanlar adacık nakli, kök hücre çalışmaları, gen tedavisi olarak özetlenebilir.

Tip 1 Şeker Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Tip 1 şeker hastalığının başlıca belirtileri;

• Ağız kuruluğu,
• Susama hissi,
• Sık sık idrara çıkma,
• Kilo kaybı,
• Bulanık görme,
• Yorgunluk,
• Ellerde ve ayaklarda hissizlik veya uyuşma ve karıncalanma

Yukarıdaki belirtilerin kendini göstermesi için gereken süre, tahribatın miktar veya şiddetine bağlı olarak değişim gösterebilir.

Tip 2 Şeker Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Tip 2 şeker hastalığının başlıca belirtileri;

• Sık idrara çıkma,
• Ağız kuruluğu,
• Çok su içme isteği,
• Açlık hissi,
• Cilt yaralarının geç iyileşmesi,
• Kuru ve kaşıntılı bir cilt,
• Vücutta sık sık enfeksiyon görülmesi,
• Ellerde ve ayaklarda hissizlik,

Sizden Gelen Sorular

Diyabet nasıl kontrol altına alınır?

• Belirtilerini mutlaka öğrenin
• Düzenli egzersiz yapın.
• Haftada en az üç gün yarım saat yürüyüş yapın.
• Beslenmenize dikkat edin.
• Doktorunuzun önerdiği beslenme tarzını benimseyin.
• İçeriğinde şeker olan hiçbir ürünü tüketmeyin.
• İlaçlarınızı düzenli olarak kullanın
• Kan şekerinizi düzenli olarak kontrol ettirin.
• Tansiyon ya da kolesterolünüzü önceden kontrol altına alın.
• Düzenli olarak bir kardiyoloğa kontrole gidin.
• Sigaradan uzak durun.

Diyabette özel bir beslenme tarzı gerekli mi?

Uygun beslenme programları düzenlenmesi ve kilo kaybedilmesi hastalığın tedavisinde önem taşır. Kan şekerinin kontrol altına alınması için mutlaka beslenme tedavisi uygulanmalıdır.

Diyabet ve beslenme ilişkisi nasıldır?

Kan şekerinin kaynağı tüketilen besinlerdir. Her besin az veya çok miktarda şeker içerir. Beslenme tedavisinde öncelikle şeker ilave edilerek hazırlanan besinler günlük beslenmeden çıkarılır. Ancak tedavi planı kişiye göre değişmektedir.

Bir yiyecek veya içecek, şeker içermiyorsa diyabetliler için uygundur denilebilir mi?

Şeker içermemesi, diyabetliler için en önemli kriterdir. Ayrıca düşük yağlı olması da önemli. Şekersiz dondurma, şekersiz muhallebi, şekersiz sakız ve şekersiz sütlü içecekler diyabetikler için uygun olabilir. Diyabetik çikolata, diyabetik helva gibi şekersiz ürünlerse içerdikleri yüksek yağ oranı sebebiyle risk oluşturabilirler. Hindistancevizi/suyu ve avokado gibi bitkisel besinler şeker ilave edilmeden hazırlanabilir. Fakat bu besinlerin tüketimlerinin belirli bir miktarda tutulması gerekir.

Gıdaların etiket bilgilerinden şeker içeriğinin değerlendirilmesi mümkün müdür?

Etiket bilgilerinde, açık ifadeyle ‘şeker’ yazmıyor olması, her zaman ürünün şeker içermediğini göstermez. Örneğin; etiket bilgisinde mısır şurubu, glikoz şurubu gibi besin hammaddeleri yer alıyorsa, o ürün şeker içeriyordur.

Şeker içermeyen fakat beyaz un miktarı yüksek yiyecekleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

Beyaz un, kan şekerini sofra şekeri kadar hızlı yükseltir. Beyaz ekmek, poğaça, diyabetik baklava, diyabetik kek, diyabetik kurabiye gibi yiyeceklerin temel besin hammaddesi beyaz un olduğu için tercih edilmemeli.

Havuç, patates, üzüm, kan şekerini şekere oranla daha mı fazla yükseltiyor?

Her besinde belirli miktarda şeker vardır. Tamamen bu besinlerden hangi miktarda tüketildiğine bağlıdır.

Enerjisi azaltılmış gıdalar diyabetliler için de uygun mu?

Hayır, uygun değil. Gıdanın enerjisinin azaltılmış olması şeker içermediği anlamına gelmez. Yiyeceklerde şeker dışında yağ ve protein de enerji sağlar. Dolayısıyla bir gıdanın enerjisi, içerdiği şeker miktarı aynen korunmak suretiyle yağ oranı azaltılarak düşürülmüş olabilir. Bu durumda ortaya şeker içeren fakat düşük yağlı veya yağsız olduğu için enerjisi azaltılmış ürünler çıkar.

Diyabette beslenmenin temel prensipleri nelerdir?

Az ve sık olacak şekilde günde 5-6 öğün beslenmek gerekiyor. Sabah kahvaltılarının atlanmaması önem taşıyor. Temel besin grupları olan süt, et, meyve, sebze, yağ ve tahıl gruplarına beslenmede öncelikle yer verilmeli. Süt ve süt ürünlerinin düşük yağlı çeşitleri tercih edilmeli. Sakatatlar ve şarküteri ürünleri yerine ızgara veya söğüş balık, yağsız et tüketilebilir. Her ana öğünde mutlaka taze salata olması gerekli. Meyvelerse ara öğünlerde atıştırmak için iyi bir alternatif. Tereyağı, iç yağı, kuyruk yağı, kaymak gibi yağ çeşitleri yerine günde üç tatlı kaşığını geçmeyecek miktarda zeytinyağı kullanılabilir. Alkol ve şeker içerikli içeceklerden uzak durulmalı, bunun yerine taze sıkılmış meyve suları tercih edilebilir. Gün içinde şekersiz bitki çayları sıklıkla tüketilebilir. Günde en az beş su bardağı su içmeye dikkat edilmeli ve spor yapılmalı. Ancak bu tedavi kişiye göre belirlenir.

Pişmiş sebze ve meyvelerin tüketimi de fayda sağlar mı?

Taze sebze ve meyveler, vitaminler, minerallerden zengindir. Aynı zamanda kan şekerinin azaltılmasına katkıda bulunan posa çeşitlerini içerirler.