Tomografi Nedir, Neden Çekilir, Tomografi Nasıl Çalışır, Tomografi Nasıl Çekilir, Ne Kadar Sürer, Tomografi Zararlı Mı?

Tomografi: İnsan vücudundaki organların X ışınları ve bilgisayar yardımıyla görüntülenmesini sağlayan işlemdir.

Çoğu insanın bilgisayarlı tomografi olarak bildiği tomografinin günümüzde iki türü vardır. Bunlardan biri ilaçlı tomografi diğeri ise ilaçsız tomografidir.

İlaçlı tomografide hastanın şikayetinin olduğu bölgenin veya organın net olarak görüntülenebilmesi için ya anal yoldan ya da damardan enjekte yoluyla kontrast madde olarak adlandırılan bir tür ilaç verilmektedir.

İlaçsız tomografide ise kontrast ilaç verilmeden görüntü alınmaktadır.

İnsan vücudunun farklı açılardan çekilen (kemik, damar ve yumuşak doku kesitleri) ve ultraviyole ışınlarla görüntüleyerek monitöre yansıtılması ile yapılan tomografiyi radyologlar gerçekleştirir. Radyologlar, elde ettiği röntgeni tedaviyi yürüten doktora ulaştırır. Günümüzde bilgisayarlı tomografi sayesinde birçok hastalığın nedeni net bir şekilde bilinmekte ve doğru tedavisi yapılabilmektedir. Tomografi ile incelenen insan doku ve hücreleri doğru tedavinin belirlenmesinde büyük bir rol oynamaktadır.

Tomografi Nasıl Çalışır?

Kapalı bir odada dairesel bir cihaz ve hastanın yatacağı bir masadan oluşan tomografi makinesinde dönen motorlu bir alet görüntülemeyi sağlamaktadır. Bu alet vücudun farklı açılarından röntgen ışınları sayesinde görüntülediği organ, kemik veya dokuları ince bir kesit olarak gösterir. Alınan tüm kesitler birleştirilerek üç boyutlu bir görüntü elde edilir. Üç boyutlu görüntü üzerinde inceleme yapan doktorlar ister tek tek isterse birleştirilmiş olarak bu görüntüye bakarak hastanın durumu hakkında karar vermektedir.

Tomografi Neden Çekilir?

• Kemik kırıkları, bozuklukları veya kemik tümörlerinin teşhisinde
• İç organlardaki yaralanmalar ve iç kanamaların belirlenmesinde
• Tümör, enfeksiyon veya kan pıhtısının vücuttaki konumunun belirlenmesinde
• Ameliyat, biyopsi veya radyasyon tedavilerinin planlanmasında
• Biyopsi veya iğne aspirasyonu gibi belirli girişimsel işlemlerde görüntü sağlanması,
• Kanser, kalp hastalığı, akciğer nodülleri ve karaciğer kitleleri gibi hastalıkları belirlenmesinde
• Kemik direncinin ölçülmesi,
• Kanser tedavisi gibi bazı tedavilerin etkinliğinin izlenmesinde,
• Kanser evresinin belirlenmesinde,
• Kolorektal kanser taraşında,
• Böbrek ve mesane taşları,
• Ülseratif kolit ve sinüzit gibi enflamatuar hastalıklar

Tomografi Nasıl Çekilir?

Bilgisayarlı Tomografi işlemi yapılmadan birkaç saat önce yeme ve içme bırakılmalıdır.

Giysilerin bir kısmı veya tamamı çıkartılarak hastane önlüğü giyilmektedir. Bu sırada görüntü kalitesini engelleyebilecek kemer, mücevher, piercing, saç tokası, takma diş ve gözlük gibi metal nesneleri çıkartılır.

Bilgisayarlı Tomografi işlemi sırasında hasta masada yatmaktadır. Bazı Bilgisayarlı Tomografi tiplerinde hastanın yattığı masa sabit cihaz hareketliyken bazı Bilgisayarlı Tomografi tiplerinde ise hastanın yattığı masa hareketli cihaz sabit olabilmektedir. Hastanın yattığı masa dairesel şeklindeki motorlu röntgen kaynağının içinden geçmektedir. Hasta yapılacak tetkike göre masaya sırt üstü veya yüz üstü yatabilmektedir.

Bilgisayarla Tomografi işlemi sırasında hasta hareket etmeyeceği için rahat bir pozisyonda olması önemlidir. Görüntüleme sırasında hastanın hareket etmesi elde edilecek görüntülerin netliğinde sorun çıkabilmektedir. Bu yüzden işlem sırasında görüntülerin daha net olması için hastanın nefesini tutması istenebilir.

Hastanın rahat etmesi için köpüklü yastık ve kayışlar kullanılabilir.

Bilgisayarlı Tomografi görüntülemesi sırasında makineden sesler gelebilmektedir. Hastanın üzerinde bulunduğu masa görüntüleme sırasında küçük hareketler edebilir.

Bilgisayarlı Tomografi işlemi sırasında hasta odada yalnız kalmaktadır. Ancak radyoloji uzmanının hastayı görebileceği, dinleyebileceği ve konuşabileceği sistem bulunmaktadır.

Tomografi Çektirmeden Önce Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Hamile veya hamile şüphesi olan hastaların doktoruyla bu bilgiyi paylaşması gerekmektedir. Radyoloji doktoru Bilgisayarlı Tomografi yerine başka bir görüntüleme yöntemi önerebilir.

Alerji, diyabet, tiroit veya böbrek yetmezliği gibi rahatsızlıkların bilgisi verilmelidir.

Kapalı alanda kalma korkusu varsa doktorla paylaşılmalıdır.

Kalp pili veya ilaç pompası gibi vücutta takılı olan cihazlarla ilgili bilgi verilmelidir.

Bilgisayarlı Tomografi işleminden önce aç kalınması gerekebilir. Bu konuyla ilgili doktora danışılmalıdır.

Bilgisayarlı Tomografi makinesinin dairesel bölgesi obez hastalar için dar olabilir. Bunun değerlendirmesi daha önceden yapılmalı gerekirse farklı bir alternatif seçilmelidir.

İlaçlı Tomografi nasıl çekilir?

Yumuşak dokuların daha detaylı ve net görüntülenebilmesi için bazen ilaçlı Bilgisayarlı Tomografi çekimleri yapılabilmektedir.

İlaçlı Tomografi çekimlerinde yapılacak incelemenin türüne göre hastaya ağız yoluyla veya damardan enjekte edilerek kontrast madde verilir. Bilgisayarlı Tomografide kullanılan ilaçlar genellikle iyot veya baryum içermektedir.

İlaçlar, garip sıcak bir his veya ağızda metalik bir tat hissettirebilir.

Yemek borusu veya mide taranıyorsa, kontrast madde içeren bir sıvıyı yutmanız gerekebilir.

Safra kesesi, idrar yolu, karaciğer veya kan damarlarının görüntülenmesinde koldaki damardan kontrast ajanları enjekte edilebilir.

Bağırsaklar taranması sırasında rektuma kontrast madde yerleştirilebilir.

İlaçlı tomografi çekiminin ardından hasta bir süre gözlem altında tutulmaktadır. Hastaya damar veya ağız yolundan verilen ilacın idrar yoluyla atılması beklenir. Bu esnada hasta radyoloji doktoru tarafından gözlemlenir.

İlaçlı Tomografinin Yan Etkileri Var Mıdır?

Evet vardır. Tomografi işleminde oral veya damar yoluyla kullanılan ilaçların yan etkileri hayati tehlikelere de yol açabilmektedir. Özellikle deniz ürünleri ve iyot kontrastına alerjisi olan hastalarda bu çok belirgindir. Bu sebeple hastaya kontrast verilmeden önce hastanın alerji ile ilgili bir takım testler yapılması gerekmektedir. 

Genellikle;

Döküntü

Kaşıntı

Mide bulantısı

Kızarıklık gibi yan etkiler ortaya çıkmaktadır.

Nadir olarak;

Nefes darlığı

Boğazda veya vücudun farklı bölgelerinde şişlik

Böbrek problemleri gibi ciddi alerjik sorunlar yaşanabilmektedir.

Tomografinin Zararları Nelerdir?

Tomografi kullanımında hastaların en çok merak ettiği konuların başında alınan radyasyon miktarının bir soruna yol açıp açmadığıdır.

Tomografi kanama, kan pıhtıları veya kanser gibi hayati tehlike çıkartabilecek durumlarında teşhisinde hayat kurtarıcıdır. Ancak tomografi görüntüleme sırasında X ışınları kullanır ve tüm ışınları iyonlaştırıcı radyasyon üretmektedir. Tomografi cihazları detayla görüntüleme elde ettiği için radyasyon miktarı röntgen sırasında alınan radyasyondan daha fazladır.

Son dönemlerde gelişen teknoloji ile daha hızlı ve düşük dozlu radyasyon ile saniyeler içinde neredeyse tüm vücut taranabilecek cihazlar ile tomografi çekilebilmektedir. Böylece tomografi işleminden ölümcül bir kanser gelişmesi riskini ikibinde bir oranına düşürmektedir.

Tomografi Hamilelere Zarar Verir Mi?

Evet verir. Bu sebeple tomografi işleminden önce hastanın radyoloji doktoruna hamile olup olmadığını veya hamilelikle ilgili şüphelerini mutlaka söylemesi gerekir. Özellikle karın veya pelvis bölgesi ise görüntülenen bölgede bebeğin radyasyona maruz kalma riski vardır. Pelvis veya karın bölgesinin görüntülenmesi gereken durumlarda MR veya ultrason gibi seçeneklerin değerlendirilmesi gerekir. Bu hususta radyoloji doktoru gereken yönlendirmeyi mutlaka yapacaktır. 

Çocuk ve Bebeklere Tomografi Çekilir Mi?

Çocuklarda ve bebeklerde tomografi çekilir. Fakat tomografi çekimlerinde vücudun hareketsiz durması gerekmektedir. Bu sebeple bebeklerde ve çocuklarda tomografi çekilecekse hastaya sakinleştirici ilaç verilip tomografi öyle çekilir. 

Tomografi Bebeklere ve Çocuklara Zarar Verir Mi?

Radyasyonun tüm canlılara zarar verdiğini unutmamak gerekir. Bu sebeple, özellikle büyüme döneminde hücrelerin hızlı bölünmesi çocukları radyasyona karşı duyarlı hale getirebilmektedir. Ömür süreleri yetişkinlerden daha uzun olan çocukların radyasyona az maruz kalmaları gerekir. 

Yapılan araştırmalara göre, 15 yaşından önce çoklu tomografi taraması geçirmiş çocukların 10 yıl içinde lösemi ve beyin tümörü riskinde artış olduğu belirlenmiştir. Diğer taraftan çocuklarda düşük doz kullanımlar ve ilerleyen teknoloji ile hızlı çekimler bu tarz hastalık riskini minimuma düşürmektedir.

Tomografi Çektirmek Can Acıtır Mı? Ağrılı Bir İşlem Midir?

Bilgisayarlı Tomografi tamamen ağrısız bir görüntüleme işlemidir. Tomografi çekimi sırasında hareketsiz durmak veya nefesi bir süre tutmak rahatsızlık hissi verebilir. İlaçlı tomografi çekimlerinde de kullanılan kontrast maddenin yan etkileri görülebilir.

Tomografi ve MR Arasındaki Fark Nedir?

Tomografi görüntüleme tekniğinde x ışınlarını yani radyasyonu kullanırken, Manyetik Rezonans (MR) görüntülemede manyetik alanlı radyo dalgalarını kullanır.

Manyetik Rezonans (MR) daha çok beyin omurilik hastalıkları, sporcu yaralanmaları, kas iskelet sistemi, nörolojik hastalıkları gibi rahatsızlıkların teşhisinde ön plana çıkmaktadır. Tomografi ise kesitsel 3 boyutlu görüntü almak için kullanılmaktadır.

Tomografi Manyetik Rezonans görüntülemesine göre çok daha hızlı sonuç vermektedir.

Tomografi Çektirmek Kaç Dakika Sürer?

Bilgisayarlı Tomografinin süresi taranacak alanın boyutuna bağlıdır. İlerleyen teknoloji sayesinde birçok görüntüleme saniyeler içinde bile tamamlanabilmektedir. Genel anlamda birkaç dakika ile 30 dakika arasında değişen görüntüleme süreleri bulunmaktadır.

Tomografi Zararlarını Azaltmak İçin Neler Yapılmalıdır?

Tomografi radyasyon ile görüntüle sağladığı için düşük ihtimal de olsa uzun vadede hem yetişkinlerde hem de çocuklarda kanser gibi istenmeyen sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. Tomografinin zararlarından kurtulmak için alınabilecek bir takım önlemler bulunmaktadır.

Tedavi ve teşhisiniz için bilgisayarlı tomografi görüntülemesine alternatif başka yöntemlerin olup olmadığını araştırın.

Tomografi görüntülemesine gerek olmadığının söylendiği durumlarda ısrarcı olmayın.

Hamileyseniz veya hamile olduğunuzdan şüpheleniyorsanız bu bilgiyi doktorunuzla paslaşın.

Koruyucu bir kalkan kullanılıp kullanılmayacağını sorun. Siz veya çocuklarınız röntgen çekiyorsa, bir kurşun önlük veya başka bir kalkan kullanılıp kullanılmayacağını sorun.

Kullanılan ilaçların listesi gibi daha önce X ışınlarının kullanıldığı görüntüleme yöntemlerinin de listesini tutun.

Özellikle çocuklarda düşük doz radyasyon kullanılıp kullanılmadığını kontrol edin.

Tomografi ile taranan vücut bölgesi, en küçük gerekli alanla sınırlı olmalıdır.

Birçok teşhis için çok yüksek görüntüleme kalitesine gerek bulunmamaktadır. Yüksek görüntüleme kalitesi yüksek oranda radyasyon anlamına gelmektedir. Çoğu durumda düşük dozlu görüntüler tanı için yeterli olabilmektedir.

Tomografi Sonuçları Nasıl Okunur?

Tomografi görüntüleri elektronik veri dosyaları olarak saklanır ve genellikle bilgisayar ekranında gözden geçirilir. Radyoloji doktorları bu görüntüleri yorumlar ve rapor olarak gönderir. Doktor eldeki görüntülerde tümör, kan pıhtısı, kırık veya diğer anormallikler görmediyse tomografi sonuçları normal olarak kabul edilir. Tomografi taraması sırasında herhangi bir anormallik tespit edilirse, bulunan anormallik türüne bağlı olarak başka testlere veya tedavilere ihtiyaç duyulabilir.