Yazım Kuralları / Yazım Kuralları Nelerdir?

Geniş bir konu olan “yazım kuralları” farklı başlıklar altında incelenerek konu anlatımı ve imla kuralları kolaylaştırılmaktadır.

Yazım kurallarında birçok başlık bulunmaktadır. Örneğin, büyük harf kullanımı, sayıların yazımı, birleşik kelimelerin yazımı, kısaltmaların yazımı ve eklerin yazımı imla kuralları içerisinde ele alınmaktadır. Tabii ki burada da yine birleşik kelimeler; bitişik ve ayrı yazılan kelimeler olarak, eklerin yazımı ise bağlaç ve soru ekleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Şimdi gelin yazım kurallarının içerdiği bilgileri tek tek inceleyelim.

Yazım Kurallarında Kelime ve Eklerin Yazılış Şekilleri

Bağlaç Olan “da / de”nin Yazılışı Nasıldır?

Bağlaç olan “da / de” ayrı yazılır.

Kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar:

Örneğin:

• Babası da geldi annesi de.
• Mevzuyu abisi de biliyordu.
• Sen de mi abi? 
• Güç de olsa zoru hep birlikte başardık.

Not: Ayrı yazılan “de ve da” ekleri hiçbir zaman “ta ve te” biçiminde yazılmaz.

Örneğin:

• Gidip de dönmemek, dönüp de görmemek var.
• Bu soru hiç de kolay değil.

Not: “Ya” sözüyle birlikte kullanılan “da” ise her zaman ayrı yazılır.

Örneğin:

• Kardeşim ya bugün ya da yarın getir kalemimi.

Not: “da / de” bağlacını kendisinden önceki kelimeden kesme ile ayırılmaz!

• Gülşen de geldi (Gülşen’de geldi değil).

Not: “da, de” bağlacının bulunma durumu eki olan “-da, -de, -ta, -te ile hiçbir ilgisi yoktur. Bulunma durumu eki getirildiği kelime ile birlikte bitişik olarak yazılır!

Örneğin:

• devede (deve-de) kulak,
• evde (ev-de) kalmak,
• yolda (yol-da) kalmak,
• ayakta (ayak-ta) durmak,
• çantada (çanta-da) kek­lik.
• İkide (iki-de) bir aynı sözü söyleyip durma Alican.
• Galatasaray derbisinin başlama Saati: 13.01’de başlayıp, 15.00’te sona erecektir.

Bağlaç Olan “ki”nin Yazılışı Nasıldır?

İmla kuralları içinde bağlaç olan “ki” eki her zaman ayrı yazılır.

Örneğin;

• Demek ki,
• Kaldı ki,
• Bilmem ki.
• Olmaz ki!
• Böyle de vurulmaz ki!    
• Ruşen Eşref Ünaydın’ın "Diyorlar ki" adlı kitabını okumayan kalmasın!
• Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer.

Uyarı:

Ki bağlacı, bazı yerlerde kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır: 

Örneğin:

• belki,
• çünkü,
• hâlbuki,
• mademki,
• meğerki, 
• oysaki,
• sanki. 

Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, “çünkü” sözcüğünde ek aynı zamanda küçük ünlü uyumuna uymuş şekilde karşımıza çıkar.

Şüphe ve pekiştirme göreviyle kullanılan ki sözü de ayrı yazılır: 

Örneğin:

Babam geldi mi ki Zeynep abla?

Özgür abi, Kadri Yeltekin bugün konuşacak mı ki?

Not: “ki”nin bulunduğu sözcüğe “ler” ekini getirdiğimizde anlamlı bir sözcük meydana geliyorsa o zaman bitişik yazılır. Şayet bir anlam ifade etmiyorsa o zaman ayrı yazılır.

Örneğin:

• Bizimki eve yine geç geldi. (Bizimkiler > anlamlı > bitişik yazılmalıdır.)
• Evdeki hesap çarşıya uymaz. (Evdekiler > anlamlı > bitişik yazılmalıdır.)
• Tutki karnım acıktı çorbayı ben içtim! (Tutkiler > anlamsız > ayrı yazılmalıdır.)

Bağlaç “ne… ne…”nin Yazım Şekli Nasıldır?

Bu bağlacın kullanıldığı cümlelerde fiil olumlu olmalıdır.

Örneğin:

• Ne Bursa’da ne de Aydın’da aradığını bulabilmişti.
• Onlar ne arsız ne yılışkan ve yırtık gülmelidirler; ne de somurtkan olmalıdırlar.
• Bu köyde ne ziraat ne ticaret yapacak insan kaldı Bircan hocam.

Soru Eki “mı, mi, mu, mü”nün Yazım Şekli Nasıldır?

“mı, mi, mu, mü” ekleri geleneksel olarak hep ayrı yazılarak kendisinden önce gelen herhangi bir kelimenin son ünlüsüne eklenerek ünlü uyumla­rına uyar.

Örneğin:

• Kaldı mı?
• Sen de mi geldin canım abim?
• Olur mu?
• İnsanlık öldü mü?

Soru ekinden sonra gelen ekler, bu eke bitişik olarak yazılır.

Örneğin:

• Gelecek misin?
• Okuyor muyuz?
• Çocuk muyum?
• Gelecek miydi?
• Güler misin, ağlar mısın?

Ancak yukarıdaki ek sorudan başka görevlerde kullanılıyorsa bu sefer de ayrı yazılır.

Örneğin:

Güzel mi güzel!

Yağmur yağdı mı artık dışarı çıkamayız dostum.

Not: Vazgeçmek birleşik fiili, mi soru ekiyle birlikte kullanıldığında iki ayrı biçimde yazılabilir.

• Vaz mı geçtin?
• Vazgeçtin mi?

Fiil Çekimi ile İlgili Yazılış Biçimleri Nasıldır?

Gelecek zaman ekinin ünlüleri ile zaman ekinden önceki ünlü, söyleyişe bakılmaksızın bütün şahıslarda “a, e” ile birlikte yazılır.

Örneğin:

• gelmeyeceğim,
• gelemeyeceğim, 
• gelemeyeceksin
• almayacağım,
• alamayacağım,
• almayacaksın
• başlayacağım.

Teklik ve çokluk 1. kişi emir eklerinin ünlüsü ile ekten önceki ünlü, söyleyişe bakılmaksızın “a, e” ile yazılır.

Örneğin:

• başlayayım,
• gelmeyeyim,
• başlayalım,
• gelmeyelim.

İstek ekinden önce gelen ünlü, söyleyişe bakılmaksızın “a, e” ile yazılır.

Örneğin:

• başlayasın,
• başlaya,
• başlayasınız, 
• başlayalar,
• gelmeyesin,
• gelmeye,
• gelmeyesiniz,
• gelmeyeler.

Mastar Eklerinin Yazılış Biçimleri Nasıldır?

Arkadaşlar,

“-mak, -mek” ile biten mastarlardan sonra “-a, -e, -ı, -i” eklerinden herhangi biri geldiğinde araya “y” ünsüzü girer.

Şimdi bunu da örneklerle açıklamaya çalışalım.

Örneğin:

• kazanmak-a > kazanma-y-a,
• aldanmak-ı > aldanma-y-ı,
• sevmek-e > sevme-y-e,
• görmek-i > görme-y-i.

“İken”in Yazılış Biçimi Nasıldır?

Evet en çok unutulan konulardan biri olan “İken”in yazılış biçimine bakalım.

Öncelikle “İken” hem ayrı olarak hem de kelimelere eklenerek yazılabilir.

Demek ki sözcüğün başındaki “i” ünlüsü düşer. Yani getirildiği kelimenin ünlüleri kalın da olsa, bu ekin ünlüsü ince kalır.

Nasıl mı? Hemen örnekleyelim.

Örneğin:

• Üsküdar’a gider iken aldı da bir yağmur.
• Giderken ardından “gitme, kal.” diyemedim.
• okur-ken (< okur iken),
• yazar-ken (< yazar iken),
• çalışır-ken (< çalışır iken),
• uyur-ken (< uyur iken),
• başlar-ken (< başlar iken),
• durmuş-ken (< durmuş iken),
• olgun-ken (< olgun iken),
• durgun-ken (< durgun iken).

“İken” ünlüyle biten kelimelere ek olarak getirildiğinde başındaki “i” ünlüsü düşer ve araya “y” ünsüzü girer.

Örneğin:

• okulday-ken (< okulda iken),
• yolday-ken (< yolda iken).

“İle”nin Ek Olarak Yazılış Biçimi Nasıldır?

Arkadaşlar,

“ile” hem kelimelere eklenir hem de ayrı olarak yazılabilir. Eğer “ile” kelimelere eklenerek yazılıyorsa ünlü uyumuna uyması gerekir.

“ile” ünsüzle biten kelimelere ek olarak getiriliyorsa bu sefer “i” ünlüsü düşerek bitişik yazılır.

Örneğin:

• bulut-la (bulut ile),
• çiçek-le (çiçek ile),
• kuş-la (kuş ile)

İle, ünlüyle biten kelimelere ek olarak getirildiğinde başındaki i ünlüsü düşer ve araya y ünsüzü girer. Ek, ünlü uyumlarına uyar.

Örneğin:

• arkadaşı-y-la (arkadaşı ile),
• çevre-y-le (çevre ile),

Diğer taraftan ince okunan bazı kelimelere “ile” getiriliyorsa bu sefer ünlü uyumuna uymayabilir.

Örneğin:

• Şimdi beni büyük bir dikkatle dinlemen lazım Leyla Hanım.
• Şefkatle... sadakatle... muhabbetle…

Ek Fiil Olan “imek”in Yazılış Biçimi Nasıldır?

Arkadaşlar, “imek” fiili günümüzde ekleşmiş olarak kullanırız ve kullandığımız bu sözcüklerin tamamı da ünlü uyumlarına uyar.

Yani, ünlüyle biten kelimelere “imek” ekleniyorsa hemen “i” ünlüsü düşerek araya her zamanki gibi “y” ünsüzü girer.

Örneğin:

• ne-y-se (ne ise), 
• sonuncu-y-du (sonuncu idi),
• yabancı-y-mış (yabancı imiş).

Yukarıda da gördüğünüz gibi ünsüzle biten kelimelere “imek” eklendiğinde “i” ünlüsü düşer.

• gelir-se (gelir ise),
• güzel-miş (güzel imiş),
• yorgun-du (yorgun idi).

Pekiştirmeli Sıfatların Yazılış Biçimleri Nasıldır?

Arkadaşlar,

Pekiştirmeli sıfatlar bitişik yazılır. Konuyu daha iyi anlayabilmeniz için sözcüklerden örnekler gösterelim.

Örneğin:

• apaçık,
• apak,
• büsbütün,
• çepeçevre,
• çırçıplak,
• çırılçıplak,
• dümdüz,
• düpedüz,
• gömgök,
• güpegündüz,
• kapkara,
• kupkuru,
• paramparça,
• sapasağlam,
• sapsarı,
• sırsıklam,
• sırıl­sıklam,
• sipsivri,
• yemyeşil.

Kurallı birleşik fiiller de her zaman bitişik yazılır.

Örneğin:

• gelebilirim,
• okuyuver,
• düşeyazdım, 
• süregeldi,
• bakakaldım,
• gidedur, 

Sayıların Yazılış Biçimleri Nasıldır?

Sayılar bir metnin içinde yazıyla ve ayrı bir biçimde yazılır.

Örneğin:

• beş bin yıldan beri,
• dört kardeş,
• haf­tanın beşinci günü,
• üç ayda bir,
• Yaş otuz beş, yolun yarısı eder.

Diğer taraftan “saat, para tutarı, ölçü, istatistik” gibi verilere ilişkin sayılarda ise rakam kullanılmalıdır.

Örneğin:

• 17.30’da Aydın’ın Efeler ilçesinde olmam lazım.
• Saat tam 11.00’de sevdiğim kızın kapısının önünde eve girişini izlerim.
• Adam bana 1.500 TL parayı verdi vermesine de eksik verdi.
• 25 kilogram pilavlık pirinç aldım.
• Yolumuz 150 kilometre kaldı canım.
• 15 metre kumaş ile ancak çocuğa don biçersin.
• 90.000.000 olur mu Türkiye’nin nüfusu seneye?
• % 25 daha ucuza aldım.
• % 50 indirim yapmazsan senden ticaret yapmam.

Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir: 

Örneğin:

• saat beşi beş geçe ancak eve geldi.
• saat yediye çeyrek kala orada olacağım.
• saat sekizi on dakika üç saniye geçe maç bitti.

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır.

Örneğin:

• iki yüz liramı ver artık Muhsin abi.
• üç yüz altmış beş bin lira ile ne yapacaksın gurbet ellerde.

Para ile ilgili herhangi bir işlem, senet ve çek gibi, ticari belgelerde geçen sayılar da bitişik yazılır.

Örneğin:

• 650,35 (altıyüzelli TL, otuzbeş krş).

Notayı niteleyen sayılar ayrı yazılır.

Örneğin:

• on altılık
• altı sekizlik

Oyun adlarını niteleyen sayılar bitişik yazılır.

Örneğin:

• altmışaltı

Romen rakamları ancak yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde ve kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların nu­maralandırılmasında kullanılabilir.

Örneğin:

• XX. yüzyıl,
• III. Mehmed,
• XIV. Louis,     
• V. Karl,
• VIII. Edward,
• 1.XI.1928,       
• Cilt,
• XII. Cilt.

Beş ve beşten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur.

Örneğin:

• 526.186,
• 49.750.812,
• 28.434.250.310.500

Sayılarda kesirler virgül ile ayrılır.

Örneğin:

• 15,2 (15 tam, onda 2), 
• 5,26 (5 tam, yüzde 26)

Arkadaşlar sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösteril­mesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır.

Örneğin:

• 15.,
• 56.,
• XX.;        
• 5’inci, 6’ncı.

Not: Sıra sayıları ekle gösterildiğinde rakamdan sonra sa­dece kesme işareti ve ek yazılır. Yani nokta konmaz.

Örneğin:

• 8.’inci değil > 8’inci,
• 2.’nci değil > 2’nci.

Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir.

Örneğin:

• 2’şer değil ikişer,
• 9’ar değil dokuzar,
• 100’er değil yüzer.

Büyük Harfler Nerede, Nasıl Kullanılır?

Arkadaşlar,

Herhangi bir cümle her zaman büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Büyük lokma ye ama büyük söz söyleme.

Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru, ünlem) eklenir.

Örneğin:

• Dr. Enver Ören: "Kovanından çıkmayan arı bal yapamaz” diyor.
• Gaziantep’in ilçelerini, köylerini (Köy sözünü de hızlıca yazıyorum.) gezmeye değil sanki “yangından mal kaçırır gibi” gezdik diyelim…
• Bir zamanlar -bu zamanlar yüz, yüz elli yıl önce- Türk topraklarının sınırları daha genişti.

İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan seni yükseltir.

Diğer taraftan iki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnekler bulunuyorsa büyük harfle başlamaz.

Örneğin:

• Balkonun tavanında: çiviler, çivi yerleri, lekeler vardı...    

Not: Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime büyük harfle başlamaz.

Örneğin:

• 2020 yılında İhlas Holding’in büyüme rakamları açıklandığında holding çalışanları Genel Müdür Mücahit Ören’i alkış yağmuruna tuttu.

Örnek niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede de ilk harf büyük yazılır.

Örneğin:

• "Holding, şirket, bütçe, fındık, fıstık, televizyon, bilgisayar…" gibi yüzlerce ke­lime, kökenleri yabancı da olsa güzel dilimiz Türkçe’nin bir malı olmuştur.

"Et-, ol-" fiilleri, dilimizde en sık kullanılan yardımcı fiillerdir.

Dizeler genellikle büyük harfle başlar:

Örneğin:

• Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi;

Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi.

Özel adlar büyük harfle başlar:

Örneğin:

• Mehmet Akif Ersoy,
• Fatih Sultan Mehmet,
• Victor Hugo
• Ali Osman Polat

Takma adlar büyük harfle başlar:

Örneğin:

• Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman),
• Tarhan (Ömer Seyfettin),
• Kirpi (Refik Halit Karay), 
• Server Bedi (Peyami Safa),

Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar, lakaplar, meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
• Sayın Prof. Dr. Ahmet Şimşek,
• Hamdi Bey,
• Mustafa Efendi,
• Zeynep Hanım,
• Bay Ali Polat,
• Yüzbaşı Cengiz Topel,
• Fatih Sultan Mehmet,
• Paşa,
• Deli Petro,
• Avcı Mehmet,
• Nişancı Mehmet.

Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz.

Örneğin:

• Zeynep abla,
• Emine teyze,
• Safiye nine,
• Özgür dayı,
• Kadri abi,

Akrabalık bil­diren kelimeler başa geldiğinde lakap yerine kullanıldığı için büyük harfle baş­lar.

Örneğin:

• Nene Hatun,
• Baba Gündüz,
• Dayı Osman,
• Hala Sultan.

Bazı tarihi ve menkıbevi şahsiyetlerde ise akrabalık bildiren kelime sonda olduğu hâlde unvan değeri kazandığı ve özel ada dâhil olduğu için büyük harfle yazılır.

Örneğin:

• Gül Baba,
• Susuz Dede,
• Adile Hala,
• Gülsüm Bacı,
• Sultan Ana.

Resmi yazılarda, yazışmalarda saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler de büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Sayın Bakan,             
• Sayın Rektör,
• Sayın Vekil.

Hitap kelimeleri de bü­yük harfle başlar.

Örneğin:

• Sevgili Kardeşim,
• Aziz Dostum,
• Değerli Arkadaşım,

Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Limon,
• Sarıkız,
• Fino,
• Karabaş,
• Pamuk,
• Minnoş,
• Tekir
• Asya

Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Türk,
• Rus,
• Arap,
• Oğuz,
• Kırgız,
• Tatar,
• Karakeçili,
• Hacımusalı.

Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Türkçe,
• Rusça
• Almanca,
• İngilizce,
• İtalyanca,

Devlet adları büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Türkiye Cumhuriyeti Devleti,
• Birleşik Krallık
• Amerika Birleşik Devletleri,

Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Müslümanlık,
• Müslüman,
• Hristiyanlık,
• Hristiyan,
• Musevilik,
• Hanefi,
• Katolik.

Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Allah,
• Tanrı,
• Cebrail,
• Zeus,
• Oziris,
• Kibele.

Ancak tanrı kelimesi özel ad olarak kullanılmadığında küçük harfle başlar.

Örneğin:

• Eski Yunan tanrıları

Bazı dini terimlerin küçük harfle başlaması gelenekleş­miştir:

• cennet,
• cehennem,
• uçmak,
• tamu,
• peygamber,
• sırat köprüsü.

Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.

• Merkür,
• Neptün,
• Plüton,
• Halley,
• Dünya,
• Güneş,
• Ay.
• Bilim: “Dünya Güneş’in Ay da Dünya’nın etrafında dolaşır” diyor.

Not: Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldığında küçük harfle yazılır.

Örneğin:

• Benden ayrıldığın ay dünyam kararmıştı.

Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt, cadde, sokak, semt vb.) büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Asya,
• İç Anadolu,
• Yakın Doğu,
• Ankara,
• Atatürk Bulvarı,
• Dr. Enver Ören Caddesi
• Balkız Sokak,

Not: Doğu ve batı sözleri yön bildirdiğinde isimden önce gelirse büyük; sonra gelirse küçük olarak yazılır:

Örneğin:

• Doğu Anadolu > Anadolu’nun doğusu
• Kuzey Amerika > Amarika’nın kuzeyi

Bu sözler düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde ise büyük olarak yazılır.

Örneğin:

• Batı medeniyeti,
• Doğu mistisizmi.
• Din konusunda Batı dünyası hiçbir zaman bizimle aynı düşüncede olmadı.

Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Ağrı Dağı,
• Aral Gölü,
• Çanakkale Boğazı,
• Dicle Irmağı,
• Ege Denizi,
• Erciyes Dağı,
• Fırat Nehri,
• Tuna Nehri,
• Van Gölü,
• Zigana Geçidi,
• Süveyş Kanalı.

Not: Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, bucak, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar.

Örneğin:

• Aydın ili,
• Efeler ilçesi,
• Yağmuralan köyü.

Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Gazi Osmanpaşa Mahallesi,
• Yıldız Mahallesi,
• Zafer Meydanı.

Not: Yer bildiren özel isimlerde de kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman, kelime başında büyük harf kullanılır.

Örneğin:

• Hisar’dan,
• Boğaz’dan,
• Bulvar’dan.

Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün ke­limeleri büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Topkapı Sarayı, 
• Galata Köprüsü,
• Beyazıt Kulesi,

Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Türkiye Büyük Millet Meclisi,
• Türk Dil Kurumu,
• İstanbul Erkek Lisesi,

Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Medeni Kanun,
• Telif Hakkı
• Yayın ve Satış Yönetmeliği

Not: Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik vb.ni bildiren kelimeler, belli bir kurum vb. kastedildiğinde büyük harfle baş­lar.

Örneğin:

• Bence, bu sene Meclis, daha erken açılır.
• Son aylarda Kurum, teknolojik gelişmelerin hızlanması için yoğun bir çalışma içine girdi.
• 5916 sayılı Kanun 2020 yılında yeniden gözden geçirilecek.
• Söylediğiniz madde Yönetmelik’in 5’inci maddesine aykırı.

Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, müzik) her kelimesi büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Türkiye,
• Safahat,
• Kendi Gök Kubbemiz,
• Sinekli Bakkal
• Türk Dili,
• Türk Kültürü,
• Varlık,
• Resmî Gazete,

Not: Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz.

Örneğin:

• Türkiye gazetesi,
• Türk Dili dergisi,
• Halı Dokuyan Kızlar tab­losu.

Not: Büyük harflerin kullanıldığı yerlerde bulunan “ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mi, mı, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır.

Örneğin:

• Mai ve Siyah,
• Leyla ile Mecnun,
• Turfanda mı, Turfa mı?
• Diyorlar ki,
• Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe,

Ancak eser adının tamamı büyük harflerle yazılırsa bağlaçlar da büyük yazılır.

Örneğin:

• FERHAT İLE ŞİRİN

Millî ve dinî bayramlarla bayram niteliği kazanmış günlerin adları da büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Ramazan Bayramı
• Kurban Bayramı
• 30 Ağustos Zafer Bayramı,
• 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı,

Kurultay, bilgi şöleni, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelime büyük harfle başlar.

Örneğin:

• V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı,
• Manas Bilgi Şöleni.

Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Kurtuluş Savaşı,
• Millî Mücadele,
• Cilalı Taş Devri,
• İlk Çağ,
• Yükselme Devri,
• Millî Edebiyat Dönemi,
• Servetifünun Dönemi,
• Tanzimat Dönemi.

Not: Tarihî dönem bildirmeyen tür veya tarz bildiren terimler ise küçük harfle yazılır.

Örneğin:

• divan şiiri,
• divan edebiyatı,
• halk şiiri,
• halk edebiyatı,

Özel adlardan türemiş tüm kelimeler de büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Türkçe, 
• Asyalı,
• Aydınlı.

Not: Özel bir ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz.

Örneğin:

• acem (Türk müziğinde bir perde),
• hicaz (Türk müzi­ğinde bir makam),
• nihavent (Türk müziğinde bir makam), 
• acemi (tecrübesiz),
• allahlık (saf, zararsız kimse),
• donkişotluk (gereği yokken kahra­manlık göstermeye kalkışmak).

Not: Para birimleri büyük harfle başlamaz.

Örneğin:

• lira
• avro,
• dolar,
• liret.

Not: Özel adlar yerine kullanılan "o" zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.

Örneğin:

• Necip Fazıl, büyük bir şairdir, onu da unutmamak lazım.

Not: Müzikte kullanılan makam ve tür adları büyük harfle başlamaz.

Örneğin:

• acemaşiran,
• bayati,
• hicazkâr

Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde özel adlar büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Antep fıstığı,
• Brüksel lahanası,
• Hindistan cevizi,
• İngiliz anahtarı,
• Japon çiçeği,
• Van kedisi.

Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar.

Örneğin:

• 29 Mayıs 1453 Salı günü,
• Bilim festivali 25 Haziran’da başlayacak.
• 1919 senesi Mayısının 19’uncu günü Samsun’a çıktım.

Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar.

Örneğin:

• Bizim okul eylülün ilk haftasında öğretime başlayacak.
• Sağlık Bakanlığı Türkiye pandemi raporunu her perşembe internet sitesine yüklüyor.

Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar.

Örneğin:

• Giriş,
• Vezne,
• Başkan,
• Otobüs Durağı,
• Şehirler Arası Telefon,
• III. Kat.

Bilim dallarında kullanılan terimlerin büyük harfle yazılışı, ilgili dallardaki uygulamaya bağlı olarak değişim gösterir.

Örneğin:

• Canis canis,
• Felis domesticus,
• Pinus silvestris.

Kitap, bildiri, makale vb.nde ana başlıkta bulunan kelimelerin tamamı, alt başlıkta bulunan kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır.

Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar.

Birleşik Kelimelerin Yazılış Biçimleri Nasıldır?

Belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, isnat grupları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çe­kimli fiillerden oluşan ifadeler, yeni bir kavramı karşıladıklarında birleşik kelimeye dönüşürler.

Örneğin:

• hanımeli,
• ses bilgisi,
• sırtı pek

• zikretmek,
• hasta olmak,
• gelebilmek,
• yazadurmak,
• alıvermek;
• çoluk çocuk,
• çıtçıt,
• altüst;
• başüstüne,
• günaydın;
• sağ ol,
• ateşkes,
• külbastı

Birleşik kelimeler ise belirli kurallarla ya bitişik ya da ayrı yazılır.

Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler Hangileridir?

Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Örneğin:

• kaynana (< kayın ana),
• kaynata (< kayın ata),
• nasıl (< ne asıl),
• niçin (< ne için),
• pazartesi (< pazar ertesi),
• sütlaç (< sütlü aş),
• birbiri (< biri biri).

“Et- ve ol-” yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine veya ses türemesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Örneğin:

• emretmek (
• kaybolmak (
• meno­lunmak (
• affetmek (
• reddetmek (

Not: Sadece söyleyişte tonlulaşma biçiminde ses değişmesine uğrayan sözcükler de ayrı yazılır.

Örneğin:

• azat etmek,
• hamt etmek,
• izaç etmek,
• iktisap et­mek. 

Bu örneklerde tonluluk (yumuşak ünsüzler) söyleyişte belirtilir.

Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.

a. Bitki adları: aslanağzı, keçiboynuzu, kuşburnu,

b. Hayvan adları: danaburnu (böcek), akbaş (kuş),

c. Hastalık adları: itdirseği (arpacık), delibaş, karabacak,

ç. Alet ve eşya adları: balıkgözü (halka), deveboynu (boru)

d. Biçim adları: ayıbacağı (yelken biçimi), balıksırtı (desen),

e. Yiyecek adları: dilberdudağı (tatlı), hanımgöbeği (tatlı),

f. Oyun adları: beştaş, dokuztaş, üçtaş.

g. Gök cisimlerinin adları: Altıkardeş (yıldız kü­mesi), Arıkovanı (yıldız kümesi), Büyükayı (yıldız kümesi),

ğ. Renk adları: vişneçürüğü, balköpüğü, camgöbeği, yavruağzı

Kurallı Birleşik Fiiller

“-a, -e, -ı, -i, -u, -ü” zarf-fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek, görmek ve yazmak fiilleriyle yapılan tasvirî fiiller bitişik yazılır.

Örneğin:

• düşmeyegör,
• gidedurmak,
• gelivermek,

Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik keli­meler bitişik yazılır:

Örneğin:

• alaşağı, 
• albeni,
• ateşkes,
• örtbas,
• veryansın, 
• yazboz tahtası.

“-an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş” sıfat-fiil eklerinin kalıplaşmasıyla oluşmuş birleşik kelimeler de bitişik yazılır.

Örneğin:

• cankurtaran,
• barışsever,
• külyutmaz,
• varyemez;

İkinci kelimesi “-dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü)” kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Örneğin:

• çıtkırıldım,
• fırdöndü,
• gecekondu,
• imambayıldı
• külbastı,
• serdengeçti,
• şıpsevdi,

Her iki kelimesi de “-dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü)” belirli geçmiş zaman veya “-r /-ar /-er” geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış olan birleşik kelimeler de bitişik yazı­lır.

Örneğin:

• kaptıkaçtı,
• dedikodu,
• oldubitti,
• biçerdö­ver.

Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Örneğin:

• bilinçaltı,
• ayakaltı,
• şuuraltı
• akşamüstü,
• akşamüzeri,
• yüzüstü.

İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lakaplar bitişik yazılır.

Örneğin:

• Gülnihal,
• Gülseren,
• Şenol,
• Varol,
• Abasıyanık,
• Atatürk,
• Güntekin,
• Tanpınar,
• Yurdakul,
• Boynueğri Mehmet Paşa,
• Tepedelenli Ali Paşa,
• Yirmisekiz Çelebi Mehmet,
• Yedisekiz Hasan Paşa.

İki veya daha çok kelimeden oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır.

Örneğin:

• Gaziantep,
• Çanakkale,
• Kahramanmaraş,
• Acıpayam,
• Şanlıurfa.

Şehir, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su vb. kelime­lerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır.

Örneğin:

• Eskişehir,
• Batıkent,
• Çengelköy,
• Sarıyer,
• Yeşilırmak,
• İncesu.

Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında unvan kelimesi sonda ise, gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.

Örneğin:

• Davutpaşa,
• Abidinpaşa,
• Bayrampaşa,
• Ertuğrulgazi.

Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır.

Örneğin:

• güneybatı,
• güney­doğu,
• kuzeybatı,
• kuzeydoğu.

Evet, yukarıda saydığımız bitişik kelimelerin haricinde dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koru­duğu hâlde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan keli­melere bakalım.

Bunu iki grupta inceleyeceğiz.

a. Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları

Örneğin:

• başağırlık,
• başbakan,
• başmüfettiş,
• başöğretmen,
• başşehir,
• başyazar.

b. Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları

Örneğin:

• aşçıbaşı,
• binbaşı,
• çeribaşı,
• ele­başı,
• mehterbaşı,
• ustabaşı,

c. "Oğlu, kızı" sözleri nasıl yazılır?  

Örneğin:

• çapanoğlu,
• eloğlu,
• hinoğluhin,
• elkızı.

ç. "Ağa, efendi, bey, nine hanım" gibi sözlerle kurulan birleşik kelime­ler

Örneğin:

• ağababa,
• ağabey,
• beyefendi,
• efendibaba,
• hanımanne,
• hanımefendi,
• hacıağa,
• kadınnine,
• paşababa.

d. “biraz, birkaç, birkaçı, birtakım, birçok, birçoğu, hiçbir, hiç­biri, herhangi" belirsizlik sıfat ve zamirleri biti­şik yazılır.

Ev kelimesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik ya­zılır.

Örneğin:

• aşevi,
• bakımevi,
• orduevi,
• öğretmenevi.

Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelime­ler bitişik yazılır.

Örneğin:

• nevizade
• çayhane,
• dershane,
• kahvehane,
• yazıhane,
• amcazade.

Not: “Eczahane, hastahane, pastahane, postahane” sözleri kullanımdaki yaygınlık dolayısıyla eczane, hastane, pastane, postane biçiminde yazılmaktadır.

Farsça kurala göre oluşturulan isim ve sıfat tamlamaları ile ka­lıplaşmış biçimler bitişik yazılır.

Örneğin:

• darıbeka,
• darıdünya,
• ehli­beyit,  
• ehvenişer,
• erkânıharp,
• gayrimenkul,
• gayrimeşru,
• hüsnükuruntu,
• hüsnüniyet,
• suikast,
• hamdüsena,
• hercümerç.

Arapça kurala göre oluşturulan tamlamalar ve kalıplaşmış biçimler bitişik yazılır.

Örneğin:

• darülaceze,
• darülfünun,
• daüssıla,
• fevkalbeşer,
• hıfzıssıhha,
• hüvelbaki,
• şey­hülislam,
• cihanşümul,
• aleykümselam,
• Allahualem,
• bismillah,
• fenafillah,
• fisebilillah,
• hafazanallah,
• inşallah,
• maşallah,
• velhasıl,
• velhasılıkelam.

Müzik makam adları bitişik yazılır.

Örneğin:

• acembuselik,
• hisarbuselik,
• muhayyerkürdi.

Bir sıfatla oluşturulan usul adlarında sıfat ayrı yazılır.

Örneğin:

• ağır aksak,
• yürük aksak,
• yürük semai.

Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır.

Örneğin:

• İçişleri,
• Dışişleri,
• Genelkurmay,
• Yükseköğretim.

Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler Hangileridir?

Etmek, edilmek, eylemek, kılmak, kılınmak, olmak, olunmak yar­dımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller herhangi bir ses düşme­sine uğramazsa ayrı yazılmalıdır.

Örneğin:

• alt etmek,
• arz etmek,
• azat etmek,
• boş olmak,
• dans etmek,
• ilan etmek,
• kabul etmek.

Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğ­ramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

a. Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar

Örneğin:

• köpek balığı,
• muhabbet kuşu,
• ağustos böceği,
• sümüklü böcek. 
• at sineği,
• su yılanı,
• Ankara keçisi,
• tarla faresi,
• bal arısı,
• Pekin ördeği,
• Afrika domuzu,

b. Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar

Örneğin:

• ayrık otu,
• çuha çiçeği,
• avize ağacı,
• meyan kökü
• yer elması, 
• deve dikeni,
• kuş üzümü
• şeker pancarı, 
• kuru fasulye,
• kuru incir,
• kuru soğan,
• kuru üzüm.

Not: “baklaçiçeği (renk), narçiçeği (renk), suçiçeği (hastalık); ot dışında anlamlar taşıyan ağızotu (barut), sıçanotu (arsenik); ses düşmesine uğramış olan “çöreotu, semizotu, dereotu” bitişik yazılır.

c. Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler

Örneğin:

• alçı taşı,
• çakmak taşı,
• Oltu taşı,
• Arap sabunu,
• yel değirmeni,
• oturma odası,
• duvar saati,
• masa takvimi,
• yemek masası,
• masa ör­tüsü,
• el kitabı,
• İngiliz anahtarı,
• tüp geçit,
• çekme demir,
• çekme kat,