Tgrt Haber
Ramazan Vuslat
Ramazan Vuslat
10 May 2021 12:43

Evliya Çelebi kimdir? Evliya Çelebi'nin gezdiği yerler?

Yürüyen bir tarih olarak bilinen Evliya Çelebi, seyahatlere çıkarak kaleme aldığı "Seyahatname" adındaki müthiş eseri bizlere bıraktı.. Kitaptaki üslubundan çok zeki, eğitimli, geleneklerine bağlı, hedefi ve gayesi olduğu anlaşılan Evliya Çelebi'nin bu serüvenci ruhunun nasıl oluştuğunu sizlerle anlatmaya çalışacağız.

Evliya Çelebi kimdir? Evliya Çelebi'nin gezdiği yerler?
Evliya çelebi,evliya çelebi kimdir,evliya çelebi biyografi,Evliya çelebinin eserleri,Evliya çelebi seyahate nasıl başladı

Gerçek adı Derviş Mehmed Zillî olarak kayıtlara geçen Evliya Çelebi, 1611 yılında İstanbul Unkapanı'nda dünyaya gelmiştir. Sarayın kuyumcubaşısı olan babası Derviş Mehmed Zillî ailesini Kütahya'dan İstanbul'a yerleştirmiştir. Çelebi, ilköğrenimini özel olarak gördükten sonra bir süre medresede okumuştur. Babasından tezhip, hat ve nakış da öğrenmiştir. Musiki ile de yakından ilgilenmiştir. Kuran'ı ezberleyerek "hafız" payesini de almıştır. 

Evliya Çelebi kimdir? Evliya Çelebi'nin gezdiği yerler?

Çelebi, Osmanlı döneminde Şehzadelerin eğitim gördüğü Enderuna alınmış, dayısı Melek Ahmed Paşa'nın aracılığıyla Sultan IV. Murad'ın hizmetine girmiştir. IV. Murad'ın vefatına kadar sarayda zeka ve güzel konuşma kabiliyeti sayesinde pâdişahın teveccühünü kazanmıştır. Bu yüzden çok yüksek görevlere getirilmesi beklenmiş, düşünülmüştür.

Bir rivayete göre

Evliya Çelebi Seyahatname’nin girişinde seyahate duyduğu ilgiyi anlatırken bir gece rüyasında Sevgili Peygamberimiz Hazreti Muhammed'i gördüğünü, ondan "şefaat ya Resulallah" diyerek şefaat isteyecek yerde, şaşırıp "seyahat ya Resulallah" dediğini, bunun üzerine Sevgili Peygamberimiz'in ona gönlünün uyarınca gezme, uzak ülkeleri görme imkanı verdiğini yazar.

Evliya Çelebi nereleri gezdi?

Evliya Çelebi bu rüya üzerine 1635'te, önce İstanbul'u dolaşarak gördüklerini, duyduklarını kaleme almıştır. 1640 yıllarında ise Bursa, İzmit ve Trabzon’u gezip, 1645 yılında da Kırım'a Bahadır Giray'ın yanına gitmiştir. Yakınlık kurduğu kimi devlet büyükleriyle uzak yolculuklara çıkan Çelebi, savaşlara, mektup götürüp getirme görevi olan ulak olarak katılmıştır.

1645'te Yanya'nın alınmasıyla sonuçlanan savaşta, Yusuf Paşa'nın yanında görevli bulunmuştur. 1646 yılında Erzurum Beylerbeyi Defterdarzade Mehmed Paşa'nın muhasibi olmuştur. Doğu illerini, Azerbaycan'ın, Gürcistan'ın kimi bölgelerini gezmiştir. Bir ara Revan Hanı'na mektup götürüp getirmekle görevlendirilmiş bu nedenle Gümüşhane ve Tortum yörelerinin her yerini dolaşmıştır.

Evliya Çelebi kimdir? Evliya Çelebi'nin gezdiği yerler?

1648'te İstanbul'a dönerek Mustafa Paşa ile Şam'a gitti, üç yıl bölgeyi gezdi. 1651'den sonra Rumeli'yi dolaşmaya başladı, bir süre Sofya'da bulundu. 1667-1670 arasında Avusturya, Arnavutluk, Teselya, Kandiye, Gümülcine, Selanik yörelerini gezdi.

Evliya Çelebi, Seyahatnâme'sinde gezip gördüğü yerleri kendi üslûbu ile anlatmaktadır. Evliya Çelebi'nin 10 ciltlik Seyahatnâmesi, bütün görmüş ve gezmiş olduğu memleketler hakkında oldukça önemli bilgiler içermektedir. Eser bu yönden Türk Kültür tarihi ve gezi edebiyat açısından önemli bir yere sahip olmuştur.

42 yıl boyunca yaptığı seyahatleri 10 cilt olan Seyahatname eserinde ele almıştır.

O seyahatlerin tarih ve cilt numaraları aşağıdaki gibidir.

Evliya Çelebi kimdir? Evliya Çelebi'nin gezdiği yerler?

1630 - İstanbul ve çevresi
1640 - Anadolu, Kafkaslar, Girit ve Azerbeycan
1640 - Suriye, Filistin, Ermenistan ve Rumeli
1655 - Doğu Anadolu, Irak, ve İran
1656 - Rusya ve Balkanlar
1663/1664 - Macaristan'da askeri seferler
1664 - Avusturya, Kırım, ve ikinci kez Kafkaslar
1667-1670 - Yunanistan ve ikinci kez Kırım ve ikinci kez Rumeli
1671 - Hac için Hicaz, Mekke ve Medine
1672 - Mısır ve Sudan

Seyahatname nasıl yazıldı?  

Evliya Çelebi 50 yılı kapsayan bir zaman dilimi içinde gezdiği yerlerde toplumların yaşama düzenini ve özelliklerini yansıtan gözlemler yapmıştır. Bu geziler yalnız gözlemlere dayalı aktarmaları, anlatıları içermez, araştırıcılar için önemli inceleme ve yorumlara da olanak sağlar. Seyahatname'nin içerdiği konular, belli bir çalışma alanını değil, insanla ilgili olan her şeyi kapsar. Üslup bakımından ele alındığında, Evliya Çelebi'nin, o dönemdeki Osmanlı toplumunda, özellikle divan edebiyatında yaygın olan düzyazıya bağlı kalmadığı görülür.

Divan edebiyatında düzyazı ayrı bir marifet ürünü sayılır, ağdalı bir biçimle ortaya konurdu. Evliya Çelebi, bir yazar olarak, bu geleneğe uymadı, daha çok günlük konuşma diline yakın, kolay söylenip yazılan bir dil benimsedi. Bu dil akıcıdır, sürükleyicidir, yer yer eğlenceli ve alaycıdır.

Evliya Çelebi kimdir? Evliya Çelebi'nin gezdiği yerler?

Evliya Çelebi gezdiği yerlerde gördüklerini, duyduklarını yalnız aktarmakla kalmamış, onlara kendi yorumlarını, düşüncelerini de katarak gezi yazısına yeni bir içerik kazandırmıştır. Burada yazarın anlatım bakımından gösterdiği başarı uyguladığı yazma yönteminden kaynaklanır. Anlatım belli bir zaman süresiyle sınırlanmaz, geçmişle gelecek, şimdiki zamanla geçmiş iç içedir. Bu özellik anlatılan hikayelerden, söylencelerden dolayı yazarın zamanla istediği gibi oynaması sonucudur.

Evliya Çelebi belli bir süre içinde, özdeş zamanda geçen iki olayı, yerinde görmüş gibi anlatır, böylece zaman kavramını ortadan kaldırır. Seyahatname'de, yazarın gezdiği, gördüğü yerlerle ilgili izlenimler sergilenirken, başlı başına birer araştırma konusu olabilecek bilgiler, belgeler ortaya konur. Bunlar arasında öyküler, türküler, halk şiirleri, söylenceler, masal, mani, ağız ayrılıkları, halk oyunları, giyim-kuşam, düğün, eğlence, inançlar, komşuluk bağlantıları, toplumsal davranışlar, sanat ve zanaat varlıkları önemli bir yer tutar.

Çelebi insanlara ilgili bilgiler yanında, yörenin evlerinden, cami, mescid, çeşme, han, saray, konak, hamam, kilise, manastır, kule, kale, sur, yol, havra gibi değişik yapılarından da söz eder. Bunların yapılış yıllarını, onarımlarını, yapanı, yaptıranı, onaranı anlatır. Yapının çevresinden, çevrenin havasından, suyundan sözeder. Böylece konuya bir canlılık getirerek çevreyle bütünlük kazandırır.

Evliya Çelebi kimdir? Evliya Çelebi'nin gezdiği yerler?

Seyahatname'nin bir özelliği de değişik yöre insanlarının yaşama biçimlerine, davranışlarına, tarımla ilgili çalışmalarından, süs takılarına, çalgılarına dek ayrıntılarıyla geniş yer vermesidir. Eserin bazı bölümlerinde, gezilen bölgenin yönetiminden, eski ailelerinden, ileri gelen kişilerinden, şairlerinden, oyuncularından, çeşitli kademelerdeki görevlilerinden ayrıntılı biçimde söz edilir. Evliya Çelebi'nin eseri dil bakımından da önemlidir.

Yazar, gezdiği yerlerde geçen olayları, onlarla ilgili gözlemlerini aktarırken orada kullanılan kelimelerden de örnekler verir. Bu örnekler, dil araştırmalarında, kelimelerin kullanım ve yayılma alanını belirleme bakımından yararlı olmuştur.

Evliya Çelebi'nin Seyahatname'si çok ün kazanmasına rağmen, ilmi bakımdan, geniş bir inceleme ve çalışma konusu yapılmamıştır.1682'de Mısır'dan dönerken yolda ya da İstanbul'da öldüğü sanılmaktadır. Ölüm yeri ve mezarı bilinmemektedir. Kabri bir ihtimal, şimdi Lohusa Sultan Türbesi yanındaki Meyyit Mezarlığı'nda, ailesi yanındadır.

UYARI: Küfür, hakaret, bir grup, ırk ya da kişiyi aşağılayan imalar içeren, inançlara saldıran yorumlar onaylanmamaktır. Türkçe imla kurallarına dikkat edilmeyen, büyük harflerle yazılan metinler dikkate alınmamaktadır.
Sonraki Haber Yükleniyor...