Dünyanın gaz krizi Avrupa'dan sonra Türkiye'yi de vuracak

Dünya gaz piyasasındaki stratejik çekişmeler fiyatlarda da spekülatif artışları tetikliyor. Avrupa’da gaz fiyatları yine rekorlar kırdı. Sadece dün yüzde 40 seviyesinde gerçekleşen artışın ardından, bin metreküp başına fiyat 1.900 doların üzerine yükseldi. Dünyada yaşanan krizin yansımaları içeride de takip ediliyor. Enerji ithalatçısı olan Türkiye’nin de spekülatif fiyat hareketlerinden etkilenmesi bekleniyor.

Avrupa’da üretici ve tüketiciye yansıyan gaz fiyatları bu yıl yüzde 300’e varan oranlarda arttı. Uzmanlar “Rusya’nın, Almanya’ya uzanan ‘Kuzey Akım 2’ boru hattı tamamlandı. Ancak Brüksel’den izin çıkmadığı için çalışmıyor. Avrupa; 30 milyar metreküp gaz ithal ettiği ABD ve Rusya arasında sıkıştı” diyor.

BİR GÜNDE YÜZDE 40 ARTIŞ

Dünyanın enerji krizi gittikçe derinleşiyor. Artan talep karşısında arz kaygıları yaşanırken, son günlerdeki spekülatif fiyat hareketlerinin arkasında jeopolitik çekişmelerin yaşandığı görülüyor. Avrupa’da gaz fiyatları yine rekorlar kırdı. Söz konusu artış, sadece dün yüzde 40 seviyesinde gerçekleşti ve bin metreküp başına fiyat, 1900 doların üzerine yükseldi. Kıtalararası borsadan (ICE) alınan verilere göre, Hollanda’daki TTF merkezindeki kasım vadeli gaz işlemlerinin fiyatı, bin metreküp başına 1936 doları gördü. Bu rakam, eylül sonunda 1000 doların altındaydı. Bu arada son fiyatlamalar, konut faturalarında da megawatt saat başına 186 dolara işaret etti. Spekülatif fiyatlar, dün akşam saatlerinde düşüşe geçerek 110 doların da altına geriledi. Yaşananlar, gaz piyasasındaki yüksek gerilimi ortaya koydu. Avrupa’yı rahatlatacak “Kuzey Akım 2” projesi geçen ay tamamlanmıştı. Kıtaya yıllık 60 milyar metreküp doğalgaz taşıyacak projeye Brüksel’in onay vermemesi üzerine, kıtada gaz fiyatlarının spekülatif şekilde yükseldiği belirtiliyor. Rusya’nın 11 milyar dolarlık hattı, Baltık Denizi’nin altından Almanya’ya uzanıyor.

5 AB ÜLKESİNDEN ÇAĞRI

5 Avrupa ülkesi, tarihî zirveleri gören gaz fiyatlarına yönelik soruşturma çağrısında bulundu. Fransa, İspanya, Çekya, Romanya ve Yunanistan, Avrupa’daki rekor yüksek gaz fiyatları artışının nedenlerinin araştırılmasını istedi. Ortaklaşa kaleme alınan bildiride “Avrupa gaz piyasasının işleyişinde şu anki sözleşmeler yetersiz. Fiyatların yükselme nedeni ve çözüm için soruşturma gerekir. Avrupa, uzun vadede enerji arzını çeşitlendirmek için çabalamalı. Gaz ihraç eden ülkelere olan bağımlılığın azaltılması için; alternatif olarak biyokütle, rüzgâr ve güneş enerjisi gibi düşük karbonlu enerjilere yatırım yapılmalı” denildi.

ABD RUS GAZINA KARŞI ÇIKIYOR

Krizi hafifletecek “Kuzey Akım 2”nin önündeki en büyük engel, yasal izinler... AB, şu ana kadar boru hattının çalışması için gerekli sertifikaları vermedi. Hattın son kısmı 6 Eylül’de tamamlanmıştı. Hat içinde bekleyen gaz bile mevcut... Pazartesi günü, hattın işletmecisi “Nord Stream 2 AG” daha ileri testler için gerekli basıncı elde etmek amacıyla boru hattının ilk dizisinin gazla doldurulmaya başladığını duyurmuştu. Ancak Rus Dışişleri Bakanlığı, hâlâ engellerle karşılaştıklarını açıkladı. Enerji sektörü uzmanları “Avrupa her yıl ABD’den 30 milyar metreküp civarında sıvı gaz ithal ediyor. Rusya ile Almanya arasındaki ‘Kuzey Akım 2’ hattı işlevsel hale gelirse; AB’nin ABD’den ithalatı azalabilir. Bunu da Washington öngördüğü için, söz konusu hatta karşı çıkıyor. Brüksel şu anda ABD ve Rusya arasında sıkışmış gözüküyor” görüşünü dile getiriyor. Buna rağmen Kremlin, Kuzey Akım 2’nin kullanılması konusunda ısrarlı...

YÜZDE 300 YANSIDI!

Batı Avrupa’nın bazı bölgelerindeki gaz fiyatları, rezervlerin azalması ve kış mevsiminin gelmesiyle birlikte, şimdiden üretici ve tüketiciye yüzde 300’e varan oranlarda yansıyacak şekilde arttı. Rus Gazprom, zaten mevcut tüm siparişleri karşıladığını ve (Kuzey Akım 2’ye de atıfta bulunarak) yeni sözleşmelerin imzalanması halinde ek tedarik sağlayacağını vurguladı. Öte yandan Gazprom’un Avrupa ülkelerine Belarus üzerinden doğalgaz ihracatı, 4 Ekim’de, 10 gün öncesine göre yüzde 70 azaldı ve günlük 33,3 milyon metreküpe geriledi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de, Avrupa’da enerji üretimi yatırımlarının azaldığını belirterek “Çünkü birileri iklim değişikliği üzerine spekülasyon yapıyor ve o zaman enerji üretimine yatırımlar azalmaya başlıyor” ifadelerini kullandı.

FİYATLAR DÜŞTÜ ANCAK GERİLİM YÜKSEK

Gazda spekülatif fiyatlar, dün akşam saatlerinde düşüşe geçerek 110 dolarlara kadar geriledi. Ancak buna rağmen yaşananlar, gaz piyasındaki yüksek gerilimi ortaya koydu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna üzerinden Avrupa’ya gaz sevkiyatının 2021’de taahhüt edilen seviyeleri geçeceğini belirterek, “Gazprom’un buradan daha fazla hacmi sevk etmesi kârlı değil. Yeni sistemlerden sevkiyat çok daha ucuz. Avrupalı yetkililer, hata yapıyor. Telaşlı adımlar, şimdiden ciddi dengesizliklere yol açtı. Bin metreküp başına 2 bin dolar zorlanıyor. Bu rakam, geçen yılın ortalama fiyatının on katından fazla!.. Gazprom’un da uygun başvurular hâlinde, tüketicilerine arzı artırmayı reddettiği bir vaka tarihte olmamıştır” diye konuştu.

RUS GAZI, FİYATI İNDİRİR

Saxo Bank, Kuzey Akım 2 hattının bu yılın dördüncü çeyreğinde faaliyete geçmesi halinde, Avrupa’daki doğalgaz fiyatlarının yeniden düşük seviyelere çekilebileceğini tahmin ediyor. Bankanın Emtia Stratejileri Başkanı Ole Hansen, “Gaz ve elektrik fiyatlarındaki keskin artışın sebebi hem talep patlaması hem de arz eksikliği. Kuzey yarım kürede (hem ABD’de hem de özellikle Avrupa’da) son yıllarda gözlemlenen ortalamanın çok altında stok seviyeleri ile kışa yaklaşıyoruz. Bu kış normalden daha ılıman geçmedikçe veya gaz akışlarında bir artış olmadıkça, Avrupalı tüketiciler ve enerji yoğun endüstriler, kasvetli ve pahalı zamanlar ile karşı karşıya kalacak” dedi. Alman enerji şirketi Uniper de; Kuzey Akım 2’de bir gecikme olacağını, sürecin uzun süreceğini ve oradan yakıt tedarikinin bu kış başlamayacağını duyurdu. Bu süreçte ABD de, Rus hattında çalışan iki şirkete yaptırım uygulayarak, Gazprom’un projesinin ilerlemesini yavaşlatmaya çalışmıştı.

NÜKLEER DE ETKİLİYOR

Bu arada Fukişima’daki nükleer santral sızıntısından sonra AB’nin en büyük elektrik ihracatçısı Almanya, ülkedeki 10 nükleer santrali kapatma kararı almıştı. Bu yıl sonunda santrallerden bazıları faaliyetlerini durduracak. Bu da enerji arzını azaltacak. Sonuç olarak hem ABD’nin baskısı hem de Avrupa’nın Rusya boru hattına onay vermemesi, arz şoklarıyla da birleşince fiyatlarda spekülatif dalgalanmalar şiddetlenmiş durumda...

TÜRKİYE’YE ETKİSİ KAÇINILMAZ

Dünyada yaşanan krizin yansımaları içeride de takip ediliyor. Enerji ithalatçısı olan Türkiye’nin de spekülatif fiyat hareketlerinden etkilenmesi bekleniyor. Hükûmet, şu anda ÖTV’den feragat ederek akaryakıtta fiyatları belli bir seviyede tutmaya çalışıyor. Elektrik ve doğalgaz da ise son olarak ekim başında sanayi tarifesine yüzde 15 zam yapılmıştı. Son fiyat artışları, konutta ise tarifeye yansıtılmadı.

AKARYAKIT SEKTÖRÜNDE FİYAT BASKISI

Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası (EPGİS) Başkanı Fesih Aktaş; küresel piyasalarda yaşanan enerji krizi ve özellikle petrol fiyatlarındaki artış gibi konuların, akaryakıt sektöründe de fiyat baskısı oluşturduğunu ifade etti. Salgının ilk dönemlerinde motorinin tonunun 180 dolara kadar gerilediğini kaydeden Aktaş, “Şimdi 702 dolardan işlem görüyor. Aradaki devasa oransal farklılıklar maalesef yurt içinde doların da artması nedeniyle akaryakıt fiyatlarına yansıyor” ifadelerini kullandı.

LPG’DE 100 DOLARLIK ARTIŞ

Aktaş, akaryakıt fiyatlarındaki en çarpıcı fiyatlamanın bu ay LPG’de gerçekleştiğine değinerek, “1-30 Eylül tarihleri arasında işlem olarak baz aldığımız Sonatrach fiyatlamasındaki işlem farkı, tonda 100,80 dolar olarak gerçekleşti. Ay başında 661 dolar olan ürün fiyatı, ay sonunda 761,80 dolar olarak kapanış gerçekleştirdi. Bunun bizde pompa fiyatlarına yansıması, KDV dahil 71 kuruş olarak gerçekleşti. Eşel mobil sistemi gereği ÖTV karşılanması yapılmasına rağmen ürün fiyatlarındaki sert yükseliş bu yansımaya neden oldu. Yani devlet LPG’de sadece yüzde 18 KDV dışında herhangi bir vergisel gelire sahip değil. Bu fiyatların tamamı ürün fiyatı diyebiliriz” şeklinde konuştu.

LPG’DE LİMİTLER 2 AY ÖNCE DOLDU

Eşel mobil sisteminde LPG’de limitlerin yaklaşık 2 ay önce dolduğunun altını çizen Aktaş, benzinde söz konusu sistem kaynaklı limitlerin 48,4 kuruş, motorinde ise 12,2 kuruş kaldığına dikkati çekti. Aktaş, bu hafta içinde bu ürünlere de bir zam ihtiyacı doğabileceğini belirterek, “İlk olarak yine ÖTV’den karşılanacak. Fazlası oluşur ise maalesef bunlar pompa satış fiyatlarına yansımaya başlayacak” diye konuştu. Eşel mobil sisteminin Eylül 2020’den beri LPG’de maliyetinin 4 milyar 557 milyon lira olduğunu kaydeden Aktaş, benzin ve motorinle birlikte toplam feragat rakamının yaklaşık 28 milyar 378 milyon lirayı bulduğunu ifade etti.