Süper bono nedir? Süper bono çıkacak mı? Faiz kararında geri sayım başladı!
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Merkez Bankasından faizi indirmesini istemesinin ardından ekonomide yaşanacak endişelerden biri de süper bono oldu. 1994 krizinde Tansu Çiller başkanlığında kullanılan süper bono ile ilgili ekonomist Özgür Demirtaş’ın açıklamalarından sonra merak konusu oldu. Peki, Süper bono nedir, ne anlama geliyor? 1994 yılında süper bono işe yaradı mı?
1994 yılında Tansu Çiller başkanlığındaki DYP-SHP hükümeti süper bono kullanmıştı. 1994 yılında yaşanan ekonomik krizin süper bono ve faizin düşürülmesinden kaynaklandığını iddia edenlere Çiller, bunun sığ bir düşünce olduğunu belirterek cevap verdi. Süper bono geleceğini söyleyen ekonomist Özgür Demirtaş'ın açıklamalarının ardından en çok merak edilen konuların başında yerini aldı. Peki, Süper bono ne demek, faiz yükseltilmesi süper bonoya neden olur mu?
SÜPER BONO ÇIKARSA NE OLUR?
Daha önce Kur Korumalı Mevduat sistemini uygulamaya alan hükümetin bir sonraki hamlesinin süper bono olacağı ifade ediliyor.
Bölgesel riskler, artan enerji maliyetleri ve yüzde 54.4’e tırmanan enflasyona rağmen Merkez Bankası’nın politika faizini yüzde 14 seviyesinde sabit tutması beklenirken ekonomistler piyasaya dışarıdan müdahalenin büyük bir hata olacağını ve krize neden olacağını söylüyor.
Faizde sürpriz beklenmediğini belirten Ekonomist Evren Devrim Zelyut, “Dolar 15 lira olursa kur korumalı mevduatların yükü 43 milyar lira olur, bunu ödemeyi göze almışlar. Ancak lirayı güçsüzleştirirken üzerimize gelecek kur krizinden ekonomiyi koruyacak kısa vadeli tek çare 1990’lardaki gibi, çok yüksek faiz içeren (süper bono gibi) enstrümanlar olur” dedi.
Prof. Dr. Sadi Uzunoğlu, dövizdeki hareketin cari açıktan kaynaklandığını belirterek “Kurda önlenemez bir yükseliş olursa Merkez Bankası mecburen faiz artırır ve o da yetmezse süper bono gibi enstrümanlar devreye girer” diye konuştu.
Sosyal medya hesabında hükümetin faiz inadının enflasyonu çıldırttığını söyleyen Prof. Dr. Özgür Demirtaş ise “Sonunda ne olacağını yazayım: Ya faiz artıracaklar ya Süper Bono çıkaracaklar” dedi.
ÖZGÜR DEMİRTAŞ’IN SÜPER BONO AÇIKLAMASI
Son zamanlarda tüm gözlerin üzerine olduğu Prof. Dr. Demirtaş’ın sosyal medya hesabından paylaştığı sözler şöyle oldu;
“Hükümetin Faiz inadı Enflasyonu çıldırttı. Ben dahil YÜZLERCE uzman uyardı. Sonunda ne olacağını yazayım:
1- Ya Faiz arttıracaklar
2- Ya Süper Bono çıkartacaklar,
Bu geri vitesten sonra olan onca ay ve yıl enflasyon ile ezilen bize olacak. Hani Ne Oldu Çin modeli diyeceğiz”
SÜPER BONO NEDİR?
Bono; devlet ve kurumsal firmalardan yatırımcıların sabit ya da değişken faiz oranları ile belirlenen süre içerisinde kredi almış olduğunu belirten bir belgedir. Bonoların bilinen ilk özelliği vadeleridir. Bononun vadesi 2 aydan az ya da 12 aydan fazla olamaz.
Bonolar şirket ya da devlet tarafından çıkarılırlar. Bonolar bu özellikleri nedeniyle hisse senetlerine benzemektedirler. Sözleşmede belirtilen vadenin sonunda bonolar, paranın şirkette veya devlette bulunduğu süre için belirlenen faiz oranından elde edilen faiz kazancı eklenerek, yatırımcıya geri ödenirler.
Şirket ya da devletlerin finansman ihtiyaçlarının giderilmesini sağlama hedefiyle çıkarılan bonolar, belirli bir vadenin sonunda anaparaya eklenen faizle geri ödemesinin yapılması bakımından, bankadan kredi kullanılması ile ciddi benzerlik göstermektedir.
Çok daha yüksek faiz oranı uygulanan bonoya süper bono adı verilmektedir.
1994 KRİZİ-TANSU ÇİLLER DÖNEMİNDE NE OLMUŞTU?
1994 senesinde Tansu Çiller başkanlığındaki DYP-SHP hükümeti, faiz oranlarını düşürme hedefiyle piyasaya yüksek miktarda para sürdü. Piyasaya sürülen para sonrasında beklenenin aksine yüksek likidite, faizi düşürmek yerine, dövize hücuma neden oldu.
Hükümet, döviz satarak talebi düşüreceğini, paranın borsaya yönleneceğini ifade ediyordu fakat 52 milyon dolarlık hacmi olan borsa para çekmekte yetersiz kaldı. Bankalar yüksek devalüasyon olacağı beklentisiyle hareket edince piyasaya sürülen döviz, fiyatı düşürmedi tam tersine arttırdı. Dolar, birkaç ay içinde 8 bin liradan 42 bin liraya fırladı, 38 bin lira seviyelerinde de tutundu. Döviz rezervleri 7 milyar dolar iken Nisan 1994 tarihine gelindiğinde 3 milyar dolara düştü.
Yüzde 400 faizli bono çıktı
5 Nisan 1994 tarihinde hükümet, “enflasyonu hızla düşürmek, TL’de istikrar sağlamak” hedefiyle 5 Nisan Kararları’nı açıkladı.
Dengeleri düzeltmeden faiz oranlarını düşürme çabası, faizde çok daha yüksek bir artış ile netice kazandı. Dövize olan talebi kesmek ve kısa dönemli kamu borçlarını ödeyebilmek için hükümet mayıs ayında yüzde 400 faizli borçlanma kâğıtlarını piyasaya sürdü.
