Avrupa’nın ortasında, dünyanın gözü önünde yaşanan ve 20. yüzyılda ayak seslerini herkesin işittiği bir katliam: Srebrenitsa katliamı ya da Srebrenitsa soykırımı. Sırpların yaşattığı tüm acıların, kayıpların ve yıkımların üzerinden 26 yıl geçti. Ancak halen yüreklerdeki sızısı taptaze, silinmedi. Kan donduran insanlık dışı katliamda, sadece bir gün içinde kadın, çocuk, yaşlı, özürlü, hasta demeden en az 8 bin 372 Boşnak şehit edildi.

İnsanlık tarihi boyunca pek çok savaş yaşandı ve pek çok soykırım gerçekleştirildi. Ancak 20. yüzyılda 11 Temmuz 1995 günü başlayan ve 5 gün boyunca Boşnaklara yapılan katliamın örneğine tarihte çok az rastlanır. 1991-1995 Yugoslavya İç Savaşı’nda Sırp Cumhuriyeti Ordusu'nun Srebrenitsa'ya karşı giriştiği Krivaya 95 Harekâtı ile Ratko Mladic komutasındaki ağır silahlarla donatılmış 400 Sırp askerler tarafından en az 8 bin 372 Boşnak hunharca katledildi.

Oysaki Birleşmiş Milletler, Srebrenitsa'yı güvenli bölge ilan etmişti, ancak 400 silahlı Hollanda barış gücü askeri kendilerine sığınan Boşnakları Sırpların kanlı ellerine teslim etti. Srebrenitsa’da şu ana kadar 6 bini aşkın kurbanın kimlikleri ancak tespit edilebildi, gün geçtikçe yeni toplu mezarlar bulunmaya devam ediyor.

Srebrenitsa soykırımı 5 gecede yaşansa da katliamın ayak sesleri uzun süredir duyuluyordu. Osmanlı’nın Balkanlar’daki en önemli eyaletlerinden biri olan Bosna-Hersek’te yaşayan Boşnaklar, zaman zaman saldırıya uğruyordu. Bu eyalet, özellikle 1800’lerin başından itibaren Avusturya’nın saldırısına uğradı, 1908’de Avusturya bölgeyi ilhak ettiğini açık beyan duyurdu.

Daha sonra Boşnaklar, I. Dünya Savaşı’nın en acı ve acımasız yüzüyle karşılaştı. Avusturya-Macaristan’ın dağılması ile birlikte Yugoslavya’ya bağlanan Srebrenitsa’da soykırımının ayak sesleri yaklaşmış oldu.

1945’de Yugoslavya’daki siyasi yapı ‘federalizm’ olarak belirlendi ve yapı Hırvatistan, Bosna-Hersek, Sırbistan, Karadağ, Makedonya, Karadağ, Slovenya, Slovakya özerk cumhuriyetlerinden oluştu. Ancak bu federal yapı gerilim ve kutuplaşmayı giderek arttı. Sırplar, yönetimde etkin olmaya ve diğer özerk cumhuriyetleri kontrol altına almaya çalıştı.

Yugoslavya Devlet Başkanı Tito’nun 1980’de ölmesinden sonra ise ülke istikrarsızlığa doğru sürüklenmeye başladı. Soğuk Savaş’ın sona ermesi ve Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte, özellikle 1980’lerin ortasından itibaren Yugoslavya’da Sırp milliyetçiliği giderek yükseldi. 1 Dünya savaşının arından yaşanan ağır ekonomik şartların da etkisiyle Yugoslavya parçalanma sürecine girdi.

Bosna-Hersek’i işgal edecek ve soykırım yapacak olan Miloseviç, 1987’de darbe yaptı. Akabinde siyasi güç kazanması ve orduyu da kontrol etmesi gerilimi arttırdı. Slovenya Temmuz 1990’da bağımsızlığını ilan etti, akabinde Hırvatistan 18 Kasım 1991'de Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti'ni bağımsızlığını ilan etti. Sırplar ise 9 Ocak 1992'de Sırp Cumhuriyeti'ni ilan etti. Böylece Hırvat ve Sırplar arasında çatışmalar başladı ve çatışmalar 1991’de iç savaşa dönüştü.

Boşnakların lideri ve Bosna Hersek’in ilk Cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç, Müslüman Demokratik Hareket Partisi liderliğinde tüm Boşnakları bir çatı altına topladı. 1990 seçimlerinde çoğunluğu elde eden Aliya İzzetbegoviç, 1991’de bağımsızlık ilan etti.

Yugoslavya iç savaşı tüm hızıyla devam ederken Sırp ordusu, 1995 yılında Bosna’nın Srebrenitsa şehrini işgal etti. 11 Temmuz günü Sırp askerler, tespit ettikleri Müslümanların evlerini ağır silahlarla tek tek basıp kadın, çocuk, hasta, yaşlı demeden katletti. Çok az Boşnak bu katliamdan kurtulabildi.

Birleşmiş Milletler’e göre Srebrenitsa Yugoslavya’daki en güvenilir bölgelerin başında geliyordu. Ayrıca burada bulunan 400 silahlı Hollanda barış gücü askeri de sözde huzuru ve güvenliği sağlıyordu. Hollanda barış gücü, amacının dışına çıkarak Boşnakların da içinde olduğu 25 bin sivili Sırp ordusuna teslim etti ve tarihin utanç sayfasını karaladı. Esir aldıkları 10 bin kişiyi de öldürdü. 5 gün süren katliamda 8 bin 372 kişi hayatını kaybetti.

Bugüne kadar Sırp askerlerinin katlettikleri Boşnakları gömdüğü 64 toplu mezar bulundu. Savaşın ardından toplu mezarlarda çıkarılan cesetler Potoçari Anıt Mezarlığı'na gömüldü. Potoçari Anıt Mezarlığı'nda toplam 6 bin 504 kurbanın mezarı bulunuyor. Sırpların katlettikleri binlerce Boşnak’ı gömdükleri toplu mezarlar Tomaşitsa’da bulunuyor.

Metamorfoz Yayınları tarafından basılan ve Prof. Dr. Muyo Begiç’in kaleminden çıkan Tomaşitsa-Toplu Mezarı adlı kitaba göre “dünyanın en ilke toplu mezarı.” Sırp katliamını ayrıntılı bir şekilde ele alan kitapta Tomaşitsa’da 3 kez kazı yapıldı ve toplamda 1464 Boşnak’ın cesedi çıkarıldı. Tomaşitsa Boşnakların yaşadıkları şehirlerden uzak olması, yanında mayınlı arazi ve maden ocaklarının bulunması dolayısıyla tercih edildi.

Srebrenitsa soykırımı, Saraybosna kuşatması ve katliamları gerçekleştiren "Bosna Kasabı" lakaplı Mladic, ICTY'de 6 yıl süren dava neticesinde "soykırım", "insanlığa karşı suç" ve "savaş kurallarını ihlal etmek" suçlarından ömür boyu hapse mahkum edildi.

Srebrenitsa soykırımının 26. yılında 19 Boşnak şehid daha Potoçari Anıt Mezarlığı'nda toprağa verildi. Dualar eşliğinde yapılan toplu cenaze ve anma töreninde şehitlerin yakınları gözyaşı döktü. Srebrenitsa kurbanlarının kemik kalıntılarına Bosna Hersek genelinde 25 kentte ulaşıldı.

Anma töreninde ise yine gözyaşı, hüzün ve sessiz isyan vardı.

Kurban yakınları, bu yıl toprağa verilecek 19 kurban için düzenlenecek toplu cenaze namazı öncesi, soykırımda kaybettikleri sevdiklerine gözyaşları ve dualarla son kez veda etti.

Anma töreninde Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyinin Boşnak üyesi Sefik Dzaferovic: "Soykırımın hedefi, bu insanların soylarının kurutulması, ailelerinin kimsesiz ve savunmasız bırakılması, sürgün edilmesi ve bu bölgede yaşayan Boşnakların asla toparlanamamasıydı" dedi.

AB Komisyonunun Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu Üyesi Oliver Varhelyi ise "AB, soykırımın durdurulması noktasındaki sorumluluğunu unutmadı. Her yıl soykırımın tekrarlanmaması mesajını göndermeye devam ediyoruz" diye konuştu.

Srebrenitsalı anne Kada Hotic "11 Temmuz 1995'te de en sevdiklerimizden sonsuza kadar ayrıldık" diye konuştu. Bosna Hersek İslam Birliği Başkanı Husein Kavazovic de "Avrupa bu masum insanları görmek istemedi, bugün de kurbanları göremiyor, zira soykırımın inkar edilmesi, savaş suçlularının yüceltilmesi ve ödüllendirilmesi gibi eylemler karşısında sessiz kalıyor" dedi.