İşçi - işverene COVID-19 rehberi

Koronavirüs salgını milyonlarca kişinin sağlığının yanında çalışanların iş güvencesini de etkilemeye başladı. Salgının Türkiye’ye gelmesiyle yüz binlerce işletme ‘halk sağlığını koruma adına’ geçici süreyle kapatılırken, binlercesi de ya evden çalışma modeline geçti ya da işletmelerini bir süreliğine kapatmayı tercih etti. Bankalar istihdamını azaltmayan işletmelere ilave kredi ve limit imkanı tanırken, işveren örgütlerinden ‘istihdamı koru, ihtiyacın varsa kısa çalışma ödeneği kullan’ çağrısı yapılıyor. Salgın nedeniyle çalışma modellerinin değişmesi, işçi-işveren ilişkisinde çok sayıda soruyu akla getiriyor. Özellikle iş yerlerinin kapatılması sonrası onbinlerce kişi işsiz kalma kaygısı yaşıyor. Avukat Onur Küçük, işçi-işveren ilişkisinde en çok sorulan 15 soruyu yanıtladı.

¥  Kamu otoritesinin iş yerini kapatması hâlinde işçinin sözleşmesi feshedilebilir mi?
4857 sayılı İş Kanunu, işçinin çalıştığı iş yerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkması halinde işçiye bekleme süresinin bir haftası için her güne yarım ücret ödemek kaydı ile işverene haklı nedenle fesih hakkı veriyor. İşçi kıdem tazminatına hak kazanır.

¥  İş yerinin geçici kapatılması hâlinde işçi iş sözleşmesini feshedebilir mi?
İş Kanunu, iş yerinde bir haftadan fazla süre ile işin durması halinde işçi için de fesih hakkı tanıyor. Fesih hakkı işçi tarafından kullanılsa da işverenin bir haftalık süreye ilişkin yarım ücret ödeme yükümlülüğü var. İşçi kıdem tazminatına hak kazanır.

¥  Karantina ilan edilirse işçilerin iş sözleşmeleri feshedilebilir mi?
Karantina süresi bir haftadan uzun olursa işçilerin sözleşme feshi mümkün olur. İşveren yarım ücret ödeme yükümlü. İşçi kıdem tazminatına hak kazanır.

¥  İşverenin tedbir amaçlı iş yerini kapatması hâlinde işçiye ücret ödeme yükümlülüğü ortadan kalkar mı?
İşçi işin görülmesi için hazır olduğu halde işveren tarafından iş durdurulmuş olacağından, işverenin ücret ödeme yükümlülüğü devam eder. Ücretten kesinti yapılamaz.

¥  Karantina ilan edildiği halde işveren ücret ödemek zorunda mıdır?
Karantinanın bir haftadan uzun sürmesi hâlinde, bir hafta boyunca yarım ücret ödeme yükümlülüğü tamamlandıktan sonra işverenin ücret ödeme yükümlülüğü, zorlayıcı hal sona erene dek ortadan kalkar.

¥  İşçi evden çalışmaya zorlanabilir mi?
İşveren işçiyi evden çalışmaya zorlayamaz. İşçi salgın nedeniyle işe gitmekten kaçınamaz.

¥  Evden çalışma hâlinde işverenin İSG yükümlülükleri sona erer mi?
İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanını iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri konusunda bilgilendirmek, sağlık gözetimini sağlamakla yükümlüdür.

¥  Evden çalışma hâlinde ücret kesintisi yapılabilir mi?
İşveren evden çalışan işçinin ücretini tam olarak ödemekle yükümlüdür.

¥  Evden çalışan işçinin yemek ücreti ve yol ücreti kesilebilir mi?
Yemek ücreti ve ulaşım yardımı iş sözleşmesinde ücretin parçası olarak kararlaştırılmışsa evden çalışma hâlinde dahi kesilmemesi gerekir.

¥  İşçi salgın hastalığa yakalandığı hâlde işe gelmeye devam edebilir mi?
İşçinin yükümlülüğü işe gelmemektir. İşe gelmeye devam etmesi hâlinde iş akdi işverence haklı nedenle feshedilebilir.

¥  İşçi ücretsiz izne çıkarılabilir mi?
İşçinin ücretsiz izne çıkartılması ancak işçinin kabulü hâlinde mümkündür.

¥  İşveren işçiyi yıllık izne çıkarabilir mi?
İşveren işçiyi yıllık izin haklarını kullandırmak üzere istediği zaman yıllık izne çıkarabilir.

¥  İşveren toplu yıllık izin verebilir mi?
İşveren nisan başı ile ekim sonu arasındaki süre içinde, işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilir.

¥  İşçilerin çalışma süresi azaltılabilir mi?
Kısa Çalışma Yönetmeliği’nin zorlayıcı sebep tanımında salgın hastalığa açıkça yer verilmiştir. Kısa çalışma süresi kural olarak üç ay olup, Cumhurbaşkanı tarafından altı aya uzatılabilmektedir. Kısa çalışma hâlinde işçiler çalışılmayan dönem için İş-Kur’dan kısa çalışma ödeneği alır.

¥  Telafi çalışması nedir?
Telafi çalışması, işçinin zorunlu nedenlerle çalışmadığı sürelerin telafi edilmesi amacıyla yaptırılan çalışmadır. Telafi çalışması halinde işçi çalışmadığı veya daha az çalıştığı süre boyunca ücretini tam olarak almaktadır.

TOBB BAŞKANI’NDAN İŞLETMELERE ÇAĞRI 
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, Kısa Çalışma Ödeneğine ilişkin Twitter’dan paylaşımda bulundu. Koronavirüs salgınından olumsuz etkilenen işletmelere çağrıda bulunan Hisarcıklıoğlu,“Çalışanını koru, istihdamını düşürme, ihtiyacın olan kaynak Kısa Çalışma Ödeneğinde. Başvurular bugün (dün) başladı. http://iskur.gov.tr adresinde detaylı bilgiler yer alıyor” ifadesini kullandı.

ASKON BAŞKANI: TÜM PAYDAŞLARI 'MİLLÎ EKONOMİ SEFERBERLİĞİ'NE DAVET EDİYORUZ
Anadolu Aslanları İşadamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Orhan Aydın, Covid-19 salgınının Türkiye ekonomisine olası hasarlarını en aza indirebilmek için ekonominin tüm paydaşlarını ‘Millî Ekonomi Seferberliği’ne davet ettiklerini açıkladı. “Özel bankalar, elektrik, doğalgaz  firmaları, belediyeler, işverenler, vatandaşlarımız taşın altına elini koysun” diyen Aydın, şu değerlendirmeyi yaptı: “Hamdolsun hükümetimiz kamu anlamında elinden geleni ardına koymuyor. Elbette ki bu gayretlere özel sektör olarak kayıtsız kalmamız söz konusu olamaz. Bu bağlamda, özel bankalar kredi konusunda öteleme, faizler de düşüş, kredi derecelendirmelerinde kolaylıklar sağlamalı, taksitlendirmeyi arttırmalıdır. Elektrik ve gaz dağıtım şirketleri fiyatlarında indirim, öteleme ve eski borçları taksitlendirmeye gitmelidir. Belediyelerimiz su tahsilatlarında da aynı yönteme başvurmalıdır. İşverenlerimiz de bu süreçte devletimizin sağladığı imkânları kullanmalı, işçisinden yana gün bugün diyerek tüm şartlarını zorlamalıdır. Bu süreçte çalışanları  kollamalıdır. Kesinlikle işten çıkarmalar yapılmamalıdır.”

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ BAŞVURULARI BAŞLADI
Koronavirüs salgını sebebiyle alınan tedbirler doğrultusunda, salgından olumsuz yönde etkilenen işletmeler için devreye alınan Kısa Çalışma Ödeneği başvuru süreci dün itibarıyla başladı. İŞKUR aracılığıyla elektronik ortamda gerçekleştirilecek başvurular için, haftalık çalışma süresinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılmış olması ya da iş yerindeki faaliyetlerin tamamen veya kısmen en az dört haftalık süre boyunca durdurulmuş olması gerekiyor. Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60’ı kadar olacak. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının da yüzde 150’sini geçemeyecek. Buna göre bir günlük kısa çalışma ödeneği en az 58,86  TL olurken aylık ödeme tutarı ise en fazla 4,414 TL olacak. İşçinin ödeme alabilmesi için kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olup, son üç yıl içinde en az 600 gün prim ödemiş olması şartı bulunuyor.