10 soruda Sputnik V aşısı

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Türkiye'nin Rusya'dan altı ay içinde 50 milyon doz Sputnik V aşısı almak için anlaşma imzaladığını duyurmasının ardından, bu aşının Türkiye’de kullanımı için acil onay verilmesi gözleri Sputnik V aşısına çevirdi.

DÜNYADA ONAYLANAN İLK AŞI
‘Gamaleya Epidemiyoloji ve Mikrobiyoloji Araştırma Enstitüsü’ tarafından geliştirilen ve ‘Rusya Doğrudan Yatırım Fonu (RDIF)’ tarafından fonlanan bir aşı olan Sputnik V, Covid-19’a karşı dünyada onaylanan ilk aşı olma özelliğini taşıyor. Adını 1957 yılında uzaya fırlatılan ilk Sovyet uzay aracından alan Sputnik V’in tescil edildiğini Rusya lideri Vladimir Putin 11 Ağustos’ta duyurmuştu. Türkiye, Sputnik V aşısına kullanım onayı veren 63. ülke. Diğer ülkeler arasında, Hindistan, Meksika, İran, Gana, Sri Lanka ve Sırbistan, Filistin bulunuyor. Macaristan, Slovakya ve Avusturya gibi AB ülkeleri ve Sırbistan’ın da  Sputnik-V’ye talip olduğu bildiriliyor.

Çin’in Sinovac ve ABD/Alman ortak yapımı BioNTech aşısından sonra Türkiye’de kullanılacak olan Rus Sputnik V aşısının özelliklerini Ankara Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. İsmail Balık’a soruldu.

SPUTNİK V NE TÜR BİR AŞI?
Sputnik V aşısı yeni jenerasyon aşılardan bir tanesi. AstraZeneca ve Johnson & Johnson aşıları gibi bir viral vektör aşı. Yani taşıyıcı olarak vücutta etkisi olmayacak başka bir virüs kullanılıyor. Covid-19’un bağışıklık oluşturacak spike proteinleri, adenovirüsler yoluyla vücuda veriliyor. 

ETKİNLİĞİ NEDİR?
Aşının Faz-3 çalışma sonuçları Şubat ayında Tıp Dergisi Lancet’te bir makale olarak yayınlandı. Bu çalışmada etkinliği yüzde 91,6 olarak açıklandı. Geliştirici ekibin lideri Denis Logunov, her iki dozu da alan kişilerde aşının etkinlik oranının yüzde 97,6 olarak tespit edildiğini duyurdu. Hem Faz-3 sonuçları hem de saha çalışmaları etkin olduğunu gösteriyor.

GÜVENLİ Mİ?
Sputnik V, dünyada 62 ülkede ruhsatlı. Ruhsatlı olduğu ülkelerde çok yaygın kullanıldığı hâlde bugüne kadar güvenlikle ilgili bir problem bildirilmemiş.

YAN ETKİLERİ NEDİR?
İnaktif aşılara benzer yan etki gösteriliyor. mRNA aşılarına göre bir tık daha düşük yan etkileri var. Rusya Federal Sağlık Denetleme Ajansı Roszdravnadzor tarafından yapılan açıklamaya göre aşılama sonrasında şimdiye kadar cilt tahrişi, baş ağrısı ve yorgunluk dışında hiçbir yan etkinin görülmediği ifade ediliyor.

KAÇ DOZ YAPILACAK?
Diğer aşılar gibi iki doz yapılıyor. Ancak diğer vektör aşılarından farklı olarak daha güçlü bir bağışıklık sağlamak amacıyla ikinci dozda farklı adenovirüsler kullanılıyor.

SAKLAMA ŞARTLARI NASIL?
Bildiğiniz gibi BioNTech aşısının eksi 70 derecede saklanması gerektiği için taşınmasında ve uygulanmasında lojistik problemler yaşanıyordu. Sputnik V, Sinovac gibi 2-8 derecede saklanabiliyor.

AŞILARIN BİRBİRİNE ÜSTÜNLÜĞÜ VAR MI?
Şu anda uygulanmakta olan aşılar arasında etkinlik açısından karşılaştırma yapmak sağlıklı olmaz. Çünkü aşıların birbirleriyle karşılaştırıldığı etkinlik çalışmaları henüz yok. Bu sebeple net olarak ‘Biri daha iyidir’ demek doğru değil ama kendi tecrübelerimize dayanarak, bağışıklığı zayıf olan kişilerde mRNA aşılarının daha iyi cevap verdiğini görüyoruz. Dünyadaki veriler de bunu gösteriyor.

TEKNOLOJİ TRANSFERİ YAPILACAK MI?
Sputnik V aşısı teknoloji transferi ile sıfırdan tamamen Türkiye de üretilecek.  Yeni jenerasyon aşılardan olduğu için her yerde üretilebilecek aşı türlerinden değil, en ileri teknoloji ve biyoreaktörler gerektiriyor. Bizdeki fabrikalardan birinin altyapısı buna uygun.

AĞUSTOSTA HATIRLATMA DOZU YAPILMALI
¥ Sputnik V aşısının Türkiye’de üretilecek olmasının önemi nedir?
Şunu anladık ki, eğer bir ülke aşı üretemiyorsa  bu yılın sonuna kadar aşı tedarik edilmesinde sıkıntılar yaşayacak demektir.  Sağlık Bakanlığından yapılan açıklamaya göre mayıs ayı içinde Rusya’dan bir miktar hazır aşı alınacak; üretim sonbahara doğru başlayacak. Kayseri de geliştirilmekte olan yerli aşının da sonbahara kadar hazır olması bekleniyor. Bu, niçin önemli? İnaktif aşı yapılanlara altı ay sonra bir tane hatırlatma dozu yapılması gerekecek gibi görünüyor. 65 yaş üstü ve sağlık çalışanlarının altı ayı ağustos ayında doluyor. Yani ağustosun sonunda bizim bu gruplara bir hatırlatma dozu yapmamız gerekecek. Sputnik aşısını da üretmeye başlamamız, dışa bağımlılığımızın azalması açısından elimizi güçlendirecek.

HANGİSİNİ BULURSANIZ O AŞIYI YAPTIRIN
¥ Toplumda Batı ülkeleri tarafından geliştirilen aşılara bir yönelim var.  Böyle bir seçim yapılmalı mı?
Bu sorunun cevabı net bir şekilde hayır. Aşı üretimi sanıldığı kadar zor değil. Hele hele inaktif aşılar gibi çok eskiden beri kullanılan aşıları yapma kültürü olan her ülke aşı yapabilir. Kaldı ki, dünyada en fazla aşı üreten ülkeler Batı ülkeleri değil; Hindistan, Çin gibi ülkeler. Oldukça büyük aşı üretme kapasitelerine sahipler ve Dünya Sağlık Örgütünün de onayladığı son derece kapsamlı aşı yapma kültürleri var. Sadece Batı ülkelerinde üretilen aşılar iyidir, diğerleri kötüdür diye bir ayrım yapmak doğru değil.