Bağışıklık sistemimiz için neler yapıyoruz? Bağışıklık sistemi nasıl güçlenir?

İnsan vücudu, hayatta kalmayı sağlayacak tüm fonksiyonları tam bir görev azmi içinde gerçekleştiriyor. Fakat onu hasta edecek mikroorganizmalar havada, içtiğimiz sularda, yiyeceklerde, kullandığımız eşyalarda, kısacası her yerde var. Herhangi bir yerdeki bir küçük mikrop vücudumuzun bu inanılmaz yaşam enerjisini yok edebilir. -bağışıklık sistemimiz olmazsa- Bu saldırılardan kaçmanın ise mümkünü yok. Tam olarak bağışıklık sisteminin görevi de burada başlıyor.

Bağışıklık sistemi; organizma, herhangi bir yabancı madde ile karşılaştığında vücut savunmaya geçer ve akabinde hemen bir dizi savunma zinciri oluşturur. Bu olaylar sırasında çoğunlukla söz konusu yabancı maddeler vücuttan uzaklaştırılır veya yok edilir.

Buna göre bağışıklık sistemine iki bölüm haminde değerlendirmek gerekir. Bunlardan birincisine “doğal bağışıklık” diyoruz. Bu, doğduğumuz andan itibaren sahip olduğumuz bağışıklıktır. Bunlar deri, deri üstündeki tüyler, gözün içini, ağzı ve makata kadar olan kısmı döşeyen mukoza dokusu, onun yüzeyini kaplayan sıvılar, sıvının içeriği, burun içinde ve solunum yolunda bulunan gözle görülmeyen tüyler ve midenin asididir.

İkincisi ise, bu doğal engeli aşan zararlı maddeleri ortadan kaldırmak üzere özelleşmiş, doku ve kanda bulunan özel akyuvar ve 20 kadar kompleks molekülden oluşan bağışıklıktır. Buna da “kazanılmış bağışıklık” denilmektedir.

İnsan vücuduna zarar verebilecek milyonlarca mikroorganizma veya virüs var. Bağışıklık sistemi bu zararlı maddeleri çoğu zaman biz fark etmeden ortaya daha çıkmadan yok edip vücuda yayılmasını engelliyor. Ancak bu zararlı maddelerin sayısı arttığında, yaşanan süreci hepimiz birer hasta olarak geçiriyoruz.

Bu hastalık döneminde ise vücudumuza giren ve zararlı madde olarak algılananlar virüs, mantar veya bakteriden biri ise, enfeksiyon hastalıklarının ortaya çıkmasına sebep oluyor. Hastalığın seyri bu zararlı maddelerin sayısı ile değişebiliyor. Vücut çok sayıda zararlı madde ile uğraştığında vücutta bir ateş hadisesi başlıyor. Ve bağışıklık mücadelesinin verildiği yerde ağrı oluyor. Bu yer burun ise, burunda akıntı, hapşırma meydana geliyor. Mide-bağırsak sistemi ise ishal, bulantı ve kusma gibi belirtiler ortaya çıkıyor.

Bağışıklık sisteminin kendisinin tam olarak faaliyetlerini gerçekleştirmesi için sağlıklı olması gerekiyor. Sistem, normal çalışırsa hiçbir sağlık sorunu yaşanmıyor. Fakat sistem fazla çalışırsa romatizmal ve alerjik hastalıklar meydana geliyor. Özellikle alerjik hastalıklar bağışıklık sisteminin aşırı yanıt vermesiyle oluşuyor. Romatizmal hastalıklara, çocuk yaşında başlayan şeker hastalığı da dahildir. Bağışıklık sistemi az çalıştığında enfeksiyonlara karşı direnç azalıyor. Bu durumda, kolaylıkla atlatılabilecek enfeksiyonlar, çok ciddi sakatlanmalara veya ölümlere yol açabiliyor.

Bağışıklık sistemimiz olmazsa ne olur?

Bağışıklık sisteminin kendi kendine çalışmadığı durumlarda az veya çok çalışması daha ciddi sonuçlar doğurabiliyor.

Bu durum da iki şekilde meydana gelir.  Birinci durumda bazı insanlarda “kazanılmış” olarak adlandırılan sistemin söz konusu bölümü oluşmamış bir şekilde dünyaya geliyor.

İkincisinde ise hayatın daha sonraki yıllarında kaybedilerek meydana geliyor. Yani doğumsal eksiklikte, genellikle çocuk bir yaşına gelmeden ölüyor. Diğerinde ise, kazanılmış bağışıklık daha sonra kaybediliyor. Bunun en bilineni günümüzde korona virüs ve AIDS olarak sıralamak mümkün. Özellikle bu iki virüs bağışıklık sisteminin çökmesine neden oluyor. Ve bağışıklık sistemi sağlıklı çalışan bir insanın çok kolaylıkla atlattığı bir virüslü hastalık, bu kişilerde çok ağır zatürreeye çevirebiliyor. Veya su ile alınan bir mikrop onlarda durdurulamayan ishallere sebep olabiliyor.

Bağışıklık sistemimiz neden zayıflıyor?

Bağışıklık sisteminin zayıflamasına sebep olan etkenlerin bir kısmını dolaylı da olsa biz oluşturuyoruz. Yani yeterli ve temiz havanın olmaması organizmanın her hücresi için önemli ve genel bir zedelenme ve ölüm nedenidir. Kirli hava kalp-akciğer hastalığı olanlarda bağışıklık sistemini etkileyerek enfeksiyonların daha sık ve ciddi seyirli görülmesine sebep olur.

Kimyasal etkenler ve ilaçlar vücut adaptasyonunu bozarak hücrelerin zedelenmesine, hastalanmasına, hattâ ölmesine sebep olabilir. Günümüz yaşamının vazgeçilmez parçaları olan kimyasal maddeler ve ilaçlar, ne yazık ki, canlı doku için zararsız hale getirilemiyor ve kullanımında seçici davranılmıyor. Bunların kullanımı gerektiğinde de konunun uzmanlarının önerdikleri ölçüde ve sürede, dikkatlice kullanılmalıdır.

Travma, aşırı sıcak veya aşırı soğuk, beklenmedik atmosfer basınç değişiklikleri, radyasyon ve elektrik enerjisi hücre üzerinde geniş etkiler gösteriyor, bağışıklık yanıtını bozup hastalıklara yol açabiliyor.

Mikrobiyolojik etkenler (bakteri, mantar, virüs ve parazitler) bağışıklık sistemini aşarak hastalığa neden oldukları gibi, organizmanın başka zararlı maddelere karşı geliştirdiği bağışıklık yanıtını da olumsuz etkileyebiliyorlar. Bunun sonucunda, normal şartlarda hastalık yapabilecek kadar güçlü olmayan mikroorganizmalar, çoğalarak hastalık oluşmasına yardımcı oluyor.

Beslenme düzensizliği günümüzde başka hastalıkları da tetikleyen en önemli sağlık sorunu olarak karşımıza çıkıyor. Özellikle geri kalmış ülkelerde görülen protein-kalori yetersizlikleri ve vitamin eksiklikleri (özellikle A, C ve E vitaminleri) kolay hastalanma nedeni oluyor. Aşırı beslenme ise, yüksek ekonomik gruplarda ve endüstrileşmiş uluslarda önemli hastalıklara ve ölümlere sebep oluyor.

Yaşlanma, organizmanın daha kolay ve şiddetli hastalanmasına sebep olabilecek bir başka etkendir. Yaşlanma, hücrelerin değişen çevre şartlarına adaptasyon yanıtında azalmaya yol açar, yapı ve işlev değişikliklerine sebep olur. Yaşlanma, büyük olasılıkla kalıtsal olarak hücrelerin genetik programına bağlıdır. Ancak streslerin yoğunluğu sonucu, adaptif mekanizmaların fazlaca kullanılması ile programlanandan daha önce veya daha sonraya alınabileceğine dair bilimsel gözlemler sürüyor. Stres ve yorgunluklar hastalıklara meyli arttırıyor.

Enfeksiyonlar artıyor mu?

Geçmiş oranla enfeksiyon hastalıklarının daha fazla olduğunu, bu gidişin ise sağlığı tehdit eder boyutları bulduğunu söylemek mümkün. Günümüzde yaşadığımız korana virüs bunun en bariz örneklerinden biri.

Denilebilir ki nüfus arttığı söz konusu bu mikroorganizmalar bir başka kişiye daha kolay ve hızlı bir şekilde bulaşabiliyor. Yani yüz kadar insan bir otobüste bir araya gelebiliyor. Fabrikalardan atılan kimyasal maddeler, çok fazla zararlı madde ile baş edebilecek sistemleri bozuyor. Sigara kullanımının artmış olması, genç nüfusun çok olduğu ülkemizde bile gençlerin %70’nin sigara kullanıyor olması enfeksiyonlu hastalıklara yakalanma riskini gün geçtikçe artmasına neden oluyor. Diğer tafaratan, enfeksiyon hastalıkları için kullanılan antibiyotiklerin yanlış, eksik ve lüzumsuz kullanılması da hastalıkların tedavi edilmesinde olumsuz etki ediyor. Gün geçtikçe doğal besinlerden uzaklaşıyoruz. Bozulmamaları ve güzel görünmeleri için katkı maddeleri kullanılan bu besinler daha çok satın alınıyor. Bu yiyecekler mide ve mide yolunun koruma mekanizmalarını adeta yok ediyor.

Bağışıklık sistemini güçlendirmek için ne yapmalı?

Bağışıklık sisteminin güçlenmesinin ilk şartı olarak birçok uzmanın görüşüne katılarak kesinlikle sigaranın bırakılması gerektiğini söyleyebiliriz.

Sigara, 30 kadar dokunun normal çalışmasını olumsuz etkiliyor. Ayrıca akciğerde zararlı maddeleri yiyen ve makrofaj adı verilen hücrelerin çalışmaz duruma gelmelerine sebep olarak bağışıklık sistemini zayıflatıyor.

Sigaranın vücut direncini zayıflattığını, içenlerin kışın daha sık hastalanarak daha zor iyileştiğini artık herkes biliyor.

Diğer taraftan, sistemin korunması için kişisel temizliğin aksatılmaması gerektiğini de belirtmiş olalım. Özellikle tuvaletten sonra elleri yıkamak, tuvalette bol su kullanmak gibi klasik anlamda bildiğimiz temizlik kurallarına uymak çok önemlidir. Aksi takdirde kendinizi ve bir başkasını da hasta edebilirsiniz. Bağırsaklarda milyonlarca mikroorganizma var ve siz bunları ağzınızdan aldığınızda hasta olmanıza sebep olabilir.

Düzenli yapılan, günlük 30 dakikalık fiziksel egzersiz, bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı oluyor ve genel soğuk algınlığından, diğer boğaz yolu enfeksiyonlarından da koruyor.

Bir diğer konu ise beslenme… Mevsim geçişlerinde görülen grip, soğuk algınlığı, yüksek ateş, boğaz ve baş ağrısı gibi birçok hastalıkla başetmek istiyorsanız aşağıdaki uyarılarımıza da dikkat etmeniz gerekir.

Bunlar:

• Hayatınızdan suyu asla eksik etmeyin.
• Günlük olarak sebze ve meyve tüketin.
• Yulaf ve yulaf içeren besinler tüketin.
• Sarımsak ve soğanı sofranızdan eksik etmeyin.
• Yoğurt tüketin
• Günlük olarak siyah çay yerine 2-3 fincan yeşil çay tüketin.
• Zencefili sofranızdan eksik etmeyin.
• Haftada en az iki kez balık tüketin.
• Şeker ve tuz tüketimini azaltın.