İran-İsrail arasındaki Orta Doğu'yu tedirgin eden o anlaşma! 'Tiyatro' söylentileri sonrası merak edildi

Derleyen: Murat Makas

İran 70 adetten fazla füze ve İHA’larla İsrail’e karşı saldırıya geçti, ABD ve İngiltere ‘acil’ koduyla toplandı. Karşılıklı açıklamalar sonrası İran saldırılarını durdurduğunu duyurdu ancak İsrail ‘yeni saldırı planımız hazır’ dedi.

Gözler iki ülke arasındaki savaş ihtimaline çevrilirken ABD, Türkiye’nin barış rolünü üstlenmesini talep etti. Orta Doğu’da söz sahibi Türkiye çağrıda bulunarak ‘gerilimin tırmanmasına son verilmeli’ dedi. Füze ve İHA’ların belirli menzil dışına çıkmaması ve çoğunun imha edilmesi sonrası İran’ın saldırısı sosyal medyada tiyatro olarak nitelendirildi.

İran’ın saldırı öncesi ABD’ye kritik noktaları haber verdiği de belirtiliyor. Saldırının gösterişten ibaret olduğu iddiaları sonrası İran’ın İsrail ile ilişkileri merak edildi.

İran-İsrail ilişkileri, dört ana döneme ayrılıyor. 1947-53 arasında Pehlevi hanedanı döneminde dostluk anlaşmaları yapılmıştı. 1979'da İran İslam Devrimi'nden 1990'a kadar süren kötüleşme dönemi ve son olarak Körfez Savaşı'nın sonundan beri düşmanlık dönemi başlamıştı. 1947'de İran, Birleşmiş Milletler Filistin Paylaşım Planı'na karşı oy kullanan 13 ülke arasındaydı. İki yıl sonra, İran, İsrail'in Birleşmiş Milletlere kabul edilmesine karşı oy kullandı.

1979'da İslam Devrimi'nden sonra, İran İsrail ile bütün diplomatik ve ticari ilişkilerini koparmıştı ve İran hükûmeti İsrail'in bir devlet olarak meşruluğunu kabul etmemişti.

İRAN-İSRAİL ARASINDAKİ ASKERİ İLİŞKİ

Irak-İran arasındaki çatışmalardan sonra 1990'ların başlarında Orta Doğu’daki güç dengesi İsrail-İran arasında geçmişti. İsrail, Pehlevi Hanedanlığı döneminde İran'ın silahlandırılmasında yer almıştı.

1990'lardan önce iki ülke askeri işbirliği kapsamında  "Çiçek" Tzur Projesiyle "son teknoloji denizden denize füze, ABD Harpoon füzesinin 200 kilometrelik versiyonu"nu geliştirmeyi amaçlıyordu. İsrail Savunma Bakanı General Ezer Weizman ve İran Savaş Bakanı General Hasan Tufanyan, İsrail'in Jericho-2 füzesi olan Project Flower’in ortak yapımında görüşmüştü.

İSRAİL'E TAZMİNAT

1979'da Aşkelon ve Eilat boru hattının ele geçirilmesinin ardından İran, İsrail'e karşı tazminat talebinde bulundu. 27 Haziran 2016'da İsviçre Federal Mahkemesi, davayı 1.1 milyar dolar artı faizle İran lehine karar verdi. Böylece iki ülke arasında gerilim tekrar yükselmişti.

Gazze’de sivillere saldıran İsrail ve İran savunmasına 3. Dünya Savaşı ihtimali nedeniyle büyük bütçeler ayırdı. Uranyum zenginliği çerçevesinde İran’ın nükleer silah üretme ve İsrail’in de hava savunma teknolojilerini artırma girişimi diğer körfez ülkelerini endişelendirdi.

Ağustos 2006 yılında İran’ın nükleer silah yapma söylentileri ortaya atılmıştı. Tahran’da önde gelen eleştirmenlerinden Alirıza Caferzade, İran rejimi içerisindeki sağlam kaynaklardan edindiği bilgilere dayanarak Natanz ve Arak’taki iki gizli nükleer tesisi ifşa etmişti.