Azerbaycan’ın İstiklal şairi Ahmed Cevad’ı doğumunun 132. yılında saygı, minnet ve rahmetle anılıyor. Türkiye’de Mehmet Akif Ersoy ne ise Azerbaycan’da Ahmed Cevad’da odur. Ahmet Cevad, Türkçülük suçlamasıyla tutuklu bulunduğu Sovyet dikta zindanlarında kurşuna dizilerek şehit edildi.
Azerbaycan Milli Marşı'nın ve "Çırpınırdın Karadeniz" şiirinin yazarı Ahmed Cevad'ın ailesinin isteği üzerine, Türk dünyasına hizmetleri ve Türk milli ülküsüne katkıları dolayısıyla TÜRKSOY tarafından MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'ye madalya takdim edildi. Süreç bununla bitmedi. Bahçeli’nin talimatları doğrultusunda Partimiz bünyesinde Ahmed Cevad Enstitüsü kurulması kararı alındı. Enstitünün amacı başta Ahmed Cevad'ın çok yönlü çalışmaları, kültür, sanat, edebiyat olmak üzere; Türk Dünyası’na katkılarının araştırılması, Türk Dünyası’nda ortak fikir ve duygu birliğinin genişletilmesine hizmet etmesi, Türk Yurdu’nun bütünlüğünün duygu ve fikirle geleceğe taşınmasını sağlayan akademik, sosyal ve kültürel faaliyetlerle Türklük şuurunun gelişimine katkı vermek suretiyle ülkemizde ve Türk akraba topluluklarının ikamet ettiği coğrafyalarda da yürütülen çalışmaların nitelik ve yaygınlık bakımından gelişmesini sağlamak.
Devlet Bahçeli aslında bir cümle ile herşeyi özetlemiş durumda."Ahmed Cavad sözün başlangıcı, geleceğin sonsuzluğudur. "
Ahmet Cevad, "Yol ver Türk'ün bayrağına" ismiyle de bilinen şiirini 1914'te kaleme aldı. Şiirde, Balkan Savaşları sırasında efsaneleşen Osmanlı savaş gemisi "Hamidiye"nin kahramanlıkları övülüyor.
5 Mayıs 1892'de Azerbaycan'ın Gence şehri yakınlarındaki Şemkir bölgesinin Seyfeli köyünde doğdu. Doğduğu köyde dini eğitim aldı, Arapça ve Farsça öğrendi, 1906'da ailesiyle taşındığı Gence'de eğitimine devam etti.
Cevat'ın bu dönemde yazmaya başladığı ilk şiirleri çeşitli gazete ve dergilerde yayınlandı. 1912'de mezun olan Cevat, Gence Kız Okulunda Türkçe ve Farsça öğretmeni olarak görev yaptı. Aynı yıl arkadaşıyla gönüllü olarak Osmanlı ordusuna yazılarak Balkan Savaşları'na katıldı ve Bulgarlara karşı savaştı. Birinci Dünya Savaşı yıllarında da Anadolu'da yaşananları yakından takip ederek çeşitli gazetelerde bu konuda haber ve makaleler yazdı.
Bakü'de faaliyet gösteren "Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi"ne üye olan Cevad, 1915'te Azerbaycan'dan Batum, Kars, Ardahan, Sarıkamış, Trabzon ve Erzurum'daki Türklere ve Rus ordusuna esir düşen Osmanlı askerlerine yardım götüren heyette yer aldı.
Yazdığı marş 1993'te Milli Marş kabul edildi
Cevad'ın ilk şiir kitabı "Koşma" 1916'da Bakü'de basıldı. Ziya Gökalp, 1918'de Yeni Mecmua'da kitapla ilgili şunları yazmıştı:
"Ruslarla savaştığımız sırada Kafkasya'da intişar eden bir şiir mecmuası elimize geçti. Koşma isimli bu kitabın nazımı Ahmed Cevat isminde bir Türk'tür. Bu milliyetperver şairin bütün şiirleri, Osmanlı Türklerine, ana vatana, orduya ithaf edilmiştir."
Ahmed Cevat, "Koşma" kitabının bir nüshasını da 15 Eylül 1918'de Bakü'yü Ermeni ve Bolşevik çetelerden kurtaran Kafkas İslam Ordusu komutanı Nuri Paşa'ya hediye etti.
Azerbaycan'ın bağımsızlığı döneminde de hem şiirler yazan hem de öğretmen ve gazeteci olarak çalışan Cevad, hükümetin milli marş müsabakasına katıldı. Cevat'ın, ünlü besteci Üzeyir Hacıbeyli tarafından bestelenen marşı beğenilse de Bolşevik ordusunun Azerbaycan'ı işgal etmesiyle kabul edilemedi.
Cevad, iki yıllık bağımsızlığın ardından ülkede Sovyet yönetimi kurulunca baskı görmeye başladı ve defalarca tutuklandı. Bu dönemde de şiir yazmayı sürdüren ve tercümanlık yapan Ahmet Cevad, devrim karşıtlığı ve Türkçülükle suçlanarak idama mahkum edildi. Ahmet Cevad, 13 Ekim 1937'de kurşuna dizilerek şehit edildi.
Sovyetlerin dağılmasının ardından bağımsızlığını yeniden elde eden Azerbaycan'da parlamento, 1993'te Cevad'ın yazdığı ve Hacıbeyli'nin bestelediği marşı Azerbaycan Milli Marşı olarak kabul etti.
Son söz şiirin
Sözün başlangıcı bir hece
Çırpnırdı Karadeniz deyince
Dizildi şiirler tuğlar misali
Devlet bey Ahmet Cevad deyince…
Sayfanın sonuna geldiniz!
