Amenore (Adet Görememe) Nedir? Amenore Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Amenore Nedir? 

Kadınlarda adet kanamasının hiç olmaması veya adet başladıktan sonra herhangi bir nedenle kesilmesi durumuna amenore denir. Amenorenin (adet görememe veya adet kesilmesi) başka nedenleri arasında üreme organları veya hormon seviyelerini düzenleyen bezlerle ilgili olduğu bilinmektedir. Özellikle gebelik, emzirme veya menopoz gibi doğal nedenler ile birlikte yoğun egzersiz, aşırı zayıflık, fiziksel diğer hastalıklar ve aşırı stres gibi durumlar amenore nedenleri arasında sayılmaktadır. 

​

Tıpta amenore bir hastalık değil semptom olarak kabul edilir. Amenore olmuş kadının normal kilosu muhafaza edilerek, aşırı kilo kaybı veya kilo alımının önüne geçilebilir. Bu rahatsızlığın seyri nedenine ve mevcut tedavisine göre değişim gösterebilir. Uygulanan tedavi yöntemleri arasında: cerrahi müdahale, altta yatan koşulların düzeltilmesi, yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi, hormon terapileri yer almaktadır.

Amenore Nedenleri Nelerdir? Amenore Neden Olur?

• Kadınlarda gebelik, emzirme veya menopoz
• Doğum kontrol hapı
• Tiroit bozukluklar
• Antidepresan, radyasyon, kemoterapi, tansiyon ve alerji ilaçları
• Aşırı kilo kaybı ve yoğun egzersizliğe bağlı zayıflık 
• Aşırı stres ve anksiyete
• Anoreksiya veya bulimia gibi yeme içme bozuklukları
• Genetik nedenler ve 
• PCOS denilen Polikistik over sendromu 
• Anovülasyon (yumurtanın serbest kalmaması)
• Asherman sendromu (Rahim içi yapışıklıklar)
• Bale, atletizm gibi sıkı eğitim gerektiren sporlar
• Rahimde oluşan yaralar, üreme organlarının eksikliği gibi jinekolojik rahatsızlıklar
• Depresyon, psikiyatrik bozukluklar
• Kronik hastalıklar

Amenore Çeşitleri Nelerdir?

Kadınlarda yaşanan amenore çeşitleri: Primer (birincil) ve Sekonder (ikincil) olarak tanımlanmıştır.

Primer Amenore 

Çok sık rastlanmayan bir durum olsa da bazı kadınlarda 16 yaşına kadar menstrual döngünün başlamaması primer amenore olarak ifade edilir. 

Ergenlik dönemine giren genç kadınlar normal şartlar altında 12 ila 15 yaş aralığında adet görmeye başlar. Bu durumun yaşanmıyor olmasında alta yatan nedenler araştırılıp bulunurak teşhis konulur.

Primer amenore nedenleri arasında:

• Hipotalamus, hipofiz veya yumurtalık yetmezliği
• Gonadal disgenezi (yumurtalıkların kusurlu gelişimi)
• Östrojen, androjen ve progesteron gibi steroit yapılı seks hormonları bozuklukları
• Turner sendromu: Az gelişmiş yumurtalıklarla karakterize genetik bozukluk.
• Androjen duyarsızlığı: Erkeklerin dış özelliklerini geliştiremedikleri bir durum
• Polikistik over sendromu
• Kızlık zarında açıklık olmaması
• Galaktosemi (galaktozun kanda biriktiği kalıtsal bir bozukluk)
• Vajina, rahim ağzı veya rahmin doğuştan gelişmemiş olması
• Cushing sendromu
• Kalmann sendromu

Sekonder Amenore

Menstrual döngünün ergenlik çağında başlaması ve sonradan kesilmesi durumuna ise sekonder (ikincil) amenore denilir. 

Bu durumun başlıca nedenleri arasında hamilelik ve emzirme dönemlerinin dışında adet döngüsünün durması normal kabul edilmez. Düzenli adet gören kadınlarda 3 ay adet görülmediğinde, adeti düzensiz ilerleyen kadınlarda ise 6 ay boyunca hiç adet görülmediğinde sekonder amenorenin varlığından bahsedilir.

Primer amenore nedenleri arasında:

• Menopoz, emzirme
• Hipofiz bezi tümörleri, 
• Aşırı aktif tiroid bezi,
• Düşük östrojen, yüksek testosteron
• Bazı tıbbi tedaviler, kemoterapi, radyoterapi ve antipsikotik ilaçlar
• Aşırı kilolu veya zayıf kadınlarda,
• Duygusal stres, depresyon
• Polikistik over sendromu, erken menopoz
• Rahim içi yapışıklık
• Beslenme bozukluğu, anoreksia
• Sheehan sendromu, hiperprolaktinemi, empty sella sendromu
• Diyabet, hipotiroidizm, hipertiroidizm
• Addison hastalığı Sarkoidoz ve siroz gibi hastalıklar
• Cushing sendromu​

gibi durumlar sıralanabilir.

Amenore Nasıl Teşhis Edilir? Belirtileri Nelerdir?

Primer amenore; 16 yaşına kadar hiç adet görmemiş genç kadınlar için öncelikle genetik öykü sorulur ve bir dizi hormonal testler yapılır.

FSH, LH ve TSH hormonlarına bakılır.

Sekonder amenore; adetin kesilmesi durumunda da öncelikle hastanın öyküsü dinlenir.

Daha sonra gebelik testi, tiroit fonksiyon testi, yumurtalık fonksiyon testi ile androjen ve diğer hormon testleri yapılır. 

Amenore Belirtileri Nelerdir?

• Adet kesilmesi ya da adet hiç görülmemiş olması
• Göğüs uçlarından sütün gelmesi
• Baş ağrısı 
• Saç dökülmesi 
• Görme zorlukları veya bozuklukları
• Aşırı tüylenme ve sivilcelenme
• Pelvik ağrısı
• Galaktöre
• Vajinal kuruluk

Diğer Amenore Türleri Nelerdir?

Fizyolojik Amenore: Bu bir hastalık bulgusu olmayıp, fizyolojik nedenlere bağlı olarak da gelişebilir. Ergenlik öncesinde, ilk adet sonrası 1 yıl, gebelik sırasında, emzirme döneminde, menopoz sonrasında görülen amenorelerdir.

Yalancı Amenore: Menstruasyonun olmasına rağmen rahimdeki kanamanın bir tıkanıklık nedeniyle dışarı akamamasına kriptomenore veya yalancı amenore denir.

Hipotalamik Amenore: Aşırı kilo kaybı, duygusal veya fiziksel stres, sıkı egzersiz, şiddetli hastalık hipotalamusu etkileyebilir.

Amenore Tedavisi Nasıl Yapılır?

Amenore tedavisi üç şekilde yapılabilir. 

Bunlar: 

• İlaç tedavisi
• Ameliyat ile tedavi
• Bitkisel veya doğal yöntemlerle tedavi

olarak sıralanabilir.

İlaç Tedavisinde: 

• Dopamin agonistleri ile tedavi, yumurtlama fonksiyonlarını yeniden düzenler.
• Erken yumurtalık yetmezliğinde, hormon replasman tedavisi önerilebilir.
• Metformin yumurtlamayı tetiklemek için polikistik over sendromunda yaygın kullanılır.
• Oral kontraseptifler, gebeliği önlemek ve adet döngüsünü düzeltmek için kullanılır.
• Yardımlı üreme (doğum kontrol) yöntemleri ve gonadotropin ilaçları

kullanılabilir.

Ameliyat ile tedavide:

• Bazı hipofiz ve hipotalamik tümörler ameliyat ve radyasyon tedavisi gerektirebilir.
• Rahim içi yapışıklıkları olan kadınlarda, hasarlı dokunun temizlenmesi için gerekebilir.
• Genetik veya anatomik anormalliklerin neden olduğu durumlarda ameliyat önerilebilir.

Amenore bitkisel veya doğal tedavide:

Emmenagog (adet görmeyi teşvik eden ilaçlar) etkili bitkiler, pelvik bölgedeki kan akışını uyararak adet görmeyi teşvik edebilir. Akdiken, civanperçemi, çarkıfelek, kekik, mazı, meyankökü, ökseotu, pelin otu yüzyıllar boyunca bu şekilde kullanılmış olsa da, klinik araştırmalarla henüz kanıtlanmamıştır. Diğer taraftan; maydanoz, adaçayı, dereotu, nane, biberiye, melisa, çörek otu, aslanpençesi adet söktürücü olarak başvurulan doğal seçenekler arasında yer alır.