Kombucha (Kombu) Çayı nedir? Kombu Çayı'nın faydaları ve Zararları

Günümüzde Kombucha Çayı’na olan ilgi her geçen gün artmaktadır. Ancak söz konusu çayın sağlık üzerine etkilerine dair bilimsel araştırmaların sayısı yeterli değildir. Bu makalede Kombucha çayının etki mekanizması ve sağlığa yararlı olup olmadığını sizler için araştırdık. İşte, Kombu Çayı'na dair tüm detaylar...

Öncelikle en sonda söyleyeceğimiz lafı en başta söylemiş olalım.

Kombucha çayının içeriğinde 1%'den az alkol bulunmaktadır.

Çay için bir çok internet sitesinin “mucize” tanımına kesinlikle katılmıyoruz.

Üstelik her türlü kanseri de direkt olarak iyi ettiği bilimsel olarak kanıtlanmış değildir.

Yani çay körü gördürmez, topalı yürütmez!

Ancak genel bağışıklık sistemini stimüle edici ve terapötik etkisi kanıtlanmış kimyasallar içerdiği ise doğrudur. Gerçekten iyi bir tedavi destekleyicisidir.

Şimdi gelin söz konusu çayın önce tanımını yapıp daha sonra tarihçesine hep birlikte bir göz atalım…

Kombucha’nın Tanımı ve Tarihçesi

Kombucha (Kombu) çayı dünyada tüketilen geleneksel fermente gıdalar arasında popüler bir içecektir. İlk, mö 220’de Çin, Kore ve Japonya’dan köken almış ve Kore’den Japonya’ya çay mantarını götüren Dr. Kombu’dan dolayı Kombucha olarak adlandırılmıştır.

Kombucha, deniz yosunu ve çayın bir kombinasyonudur. Bir Japon ismi olan Kombu geniş yapraklı bir deniz yosunu (Laminaria japonica) olup, Cha ise Japonca’da çay anlamına gelmektedir.

Başka bir kaynağa göre Rusya’dan orjin aldığına inanılmakta ve Kargasok çayı olarak dünya çapında bilinmektedir.

Bu köpüren elma şarabı tadındaki canlandırıcı içecek, bakteri ve mayaların simbiyotik ilişkisi sonucu şekerli çayın fermentasyonuyla elde edilmiştir.

Bu fermente çay genellikle Kombucha olarak bilinmesine rağmen Tea Fungus, Kargasok Tea, Manchurian Mushroom ve Haipao gibi isimlerle de anılmaktadır.

Kombucha Nasıl Yapılır, Fermentasyon Hangi Ortamlarda Gerçekleşir ve Saklama Koşulları Nasıl Olmalıdır?

• Kombucha’nın hazırlanışında daha steril olması ve patojen organizmalardan korunması için cam kaplar kullanılması gerekmektedir.
• Kombucha, genellikle taze kaynayan suya siyah çay yapraklarının (1,5 g/L) ilave edilip, 50-150 g/L (%5-15) sükroz (çay şekeri) ile tatlandırıldıktan sonra yaklaşık 10 dak. demlendirilmesiyle hazırlanmalıdır.
• Çay yaprakları uzaklaştırıldıktan sonra, çay oda ısısında soğutulur ve daha önce mevcut mikrobial koloni (Kombucha mantarı) ile fermente edilen Kombucha’nın yaklaşık 100 ml’si (%10-15) ilave edilir.
• Sonra temiz pamuklu bir tülbent veya bezle üstü örtülür ve oda ısında yaklaşık 7 ila 10 gün bekletilmesi gerekir.
• Şayet 10 günden fazla fermantasyona bırakılırsa asidite zararlı seviyelere çıkabilir.
• Fermentasyon esnasında, yüzeyde şekillenen yavru mantar çaydan alınır ve az miktarda fermente çay içinde saklanır.
• Tülbentten süzülen ve içime hazır Kombucha cam şişede 4 °C’de saklanmalıdır.
• Tavsiye edilen günlük tüketim oranları 100 ila 300 ml arasındadır.
• Kombucha’nın bileşenleri arasında %0,5 - %1,5 alkol, asetik asit ve laktik asit gibi organik asitler bulunmaktadır. Yapım esnasında cam, porselen veya seramik kapların kullanımı önemlidir.
• Kombucha çayının yapımında dekoratif kâseler kullanılmamalıdır. Bu tarz seramiklerde kullanılan pigmentlerde, yüksek düzeyde okside kurşun bulunmasından dolayı bu kaplarda çayın saklanması sağlığa zarar verebilir.
• Kombucha fermantasyonunda karbon kaynağını sükroz şeker oluşturur. Diğer şekerlerin (laktoz, glukoz, fruktoz) etanol ve laktik asidin oluşumunda farklılıklar göstermesine rağmen, fermente çayın tadında çok az bir değişiklik oluşturmaktadır.
• Kombucha’nın depolanması ve ticari olarak satışa sunulması sırasında çay mantarının bozulmadan saklanmasının büyük bir problem teşkil ettiği görülmüştür. Bu sebepten dolayı Kombucha’nın biyokimyasal bileşenleri ve serbest radikal uzaklaştırma özellikleri üzerine ısının etkisi araştırılmıştır.
• Kombucha’nın biyolojik aktivitesi biyokimyasal bileşenlerine bağlı olduğu için, ısıyla muamelenin Kombucha’yı korumada etkili bir metot olmadığı sonucuna varılmıştır.

Kombucha Çayının Vitamin ve Mineral Kompozisyonu

• Çay yapraklarının uçucu fraksiyonları terpenoidler, amino asitlerin yıkım ürünleri, karotenoidler ve linolenik asitlerdir.
• Çay ayrıca karbonhidratları, vitaminleri (E, K, az miktarda B ve sadece yeşil çayda C vitamini), potasyum, manganez ve florid iyonlarını içerir.
• Fermentasyon süreci L-askorbik asidin (Vitamin C), folik asit ve B kompleks vitaminlerin sentezini de sağlar.
• Fermente çaydaki Vitamin C’nin zaman ve ısı değişkenlerinin her ikisinin artışıyla arttığı gösterilmiştir. Bu sonuçlara göre, uzun süreli fermentasyonun özellikle Vitamin C gibi değerli ürünlerin artışına sebep olduğu ileri sürülmüştür.

Kombucha Çayının Faydaları

• Kombucha’nın temel biyokimyası büyük oranda bilinmemekle birlikte, şimdiye kadar bildirilen yararlı etkileri şunlardır:
• Antibiyotik etkisine sahiptir,
• Gastrik, intestinal ve glandular aktiviteleri düzenler,
• Laksatif etkisi vardır,
• Eklem romatizmasını iyileştirir,
• İmmun sistemi destekler, gut ve hemoroidleri iyileştirir.
• Kolesterol düzeyini ayarlar, atherosklerozisi önler.
• Toksinlerin atılımı ve kanın temizlenmesini sağlar,
• Diabet’in düzelmesine yardımcı olur.
• Stresle mücadeleyi destekler,
• Yaşlanma etkilerini azaltır, vücudu zinde tutar
• Kanseri tedavi eder.

Kombucha Çayının Antiproliferatif Etkisi Nelerdir?

1951 ve 1690’lı yıllar da Onkoloji Araştırma Merkezi ve Moskova’daki Rusya Bilimler Akademisi tarafından yürütülen bir popülasyon çalışmasında Kombucha ile ilgili:

• Kombucha’nın her gün içilmesi kanserli hastaların yüksek oranda dirençli olmasını sağladığı gözlemlenmiştir.
• Kombucha’nın kanseri iyileştirici özelliklerini ve detoksifiye edici etkileri 1960 yılında aynı merkez tarafından bir kez daha ortaya konmuştur.
• Kombucha çayını uzun süreli tüketilmesi “immun sistemi” oldukça güçlendirdiği ve “interferon^” üretimini artırdığını gözlenmiştir.
• Yapılan araştırmalarda kanser hastalarının bağ dokularında L-laktik asidin olmadığı ve kan pH’larının 7,56’dan yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Kombucha’nın kan pH’sını ve laktik asit içeriğini yeniden dengelediği gözlenmiştir.

Kombucha Çayının Antidiabetik Etkisi Var Mı?

Komba (Kombucha)nın diyabetli hastalarda kullanımı da giderek artmaktadır.

• Kombucha’nın temel bileşeni olan siyah çayda, in vitro rat adipositlerinde lipogenesis ve glukoz transportunun sitümülasyonunda insülini taklit eden çok önemli flavonoidlerden biri olan “MYRİCETİN” bulunmaktadır.
• Diyabet oluşturulan erkek wistar ratlara siyah çay, Kombucha ve taze su verilmiştir. Siyah çay verilen hayvanlarda kan glikoz düzeyi 7 ve 15. günlerde azalmış, Kombucha verilen grupta ise sadece 15. günde kan glukoz düzeyinde önemli bir düşüş saptanmıştır.
• Siyah çay ve Kombucha tüketen grupların kan glukoz düzeyleri arasında önemli bir farklılık gözlenmemiştir.

Kombucha Kaynaklı Bakteriyel Selüloz ve Deri Hastalıklarına Etkisi

• Bitki kökenli selüloza karşı alternatif bir özelliği olan Kambucha’nın tıp, akustik vb. gibi endüstrilerde bazı spesifik alanlarda kullanım alanlarına sahiptir.
• Söz konusu bakteriyel selülozu Kombucha’dan Gluconacetobacter xylinus’ü izole ederek elde etmişlerdir.
• Kombucha kültürlerinin, biyofilmlerin, mikrobiyal yüzeylerin ve diğer mikroorganizmaların kompleks ilişkilerinin çalışılmasında iyi bir model olacağı da bildirilmiştir.
• Kombucha’nın antimikrobiyel özelliği sayesinde bölgesel olarak kullanılırsa deri hasarlarında ve yanıklarda yangıyı azaltmaya yardım edebileceği ve geçici deri bileşeni olarak kullanılabileceği de ileri sürülmüştür.

Kombucha Çayının Faydaları Nelerdir? 

• Kombucha’nın sinir sistemi üzerine etkileri B kompleks vitaminlerini içermesine ve laksatif etkisi de onun laktik asit içeriğine bağlanmıştır.
• Laktik asit bakterilerinin immun sistemi artırıcı etkilerinin olduğu da düşünülmüştür. Fakat bu zamana kadar, Kombucha’da bulunan mikroorganizmaların insan gastrointestinal sisteminde kolonize olup olamadığı kanıtlanamamıştır.
• Kombucha’nın algılamayı artırdığı, zayıflamaya yardım ettiği ve ömrü uzattığı da iddia edilmiştir.
• Kombucha’nın çoğu özellikleri içeceğin asidik kompozisyonuna bağlanmıştır. Fermente çayın detoksifiye edici özelliği muhtemelen toksinlerin vücuttan atılımınında görevli olan glukuronik aside bağlıdır.
• Vücutta toksinlerin birikimiyle oluşan gut, romatizma, artritis ya da böbrek taşları bu şekilde iyileştirilebilir.
• Ağır metaller ya da çevre kirleticileri glukuronidasyon sonrası böbrekler aracılığıyla atılabilir.
• Siyah çaydan yapılan Kombucha’nın kültüre edilen periferal kan lenfositleri üzerine genotoksik ya da antigenotoksik etkilere sahip olup olmadığına dair çalışma yapılmış fakat tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır.

Kombucha Çayının Zararları Nelerdir? 

Kombuchanın yararları kadar toksik etkilerinden kaynaklanan zararları da vardır.

• Besin alımının daha fazla azalmasına oranla ağırlık kaybının daha az olması, zayıflamak isteyenler tarafından Kombucha’nın dikkatsizce tüketilmesi sonucu iştahsızlık ve besinsel eksikliklere neden olabilir.
• Mide bulantısı, özellikle aside duyarlı olanlar için bazı alerjik reaksiyonların ve renal yetersizliklerin görülebileceği ve çayın tüketimine son verilmesiyle ya da azaltılmasıyla şikayetlerin düzeldiği bildirilmiştir.
• Kombucha içildiğinde toksinlerin eliminasyonunu kolaylaştırmak ve vücut şartlarına göre tüketimi ayarlamak için bol suyla içilmesi tavsiye edilmiştir.
• Kombucha’nın evde hijyenik olmayan şartlarda hazırlanması ölüme neden olabilir.
• Kombucha tüketimine bağlı olarak alerji, sarılık, mide bulantısı, kusma, baş ve boyun ağrısı gibi yan etkileri vardır.
• Asidik bir içecek olan Kombucha’nın seramik kaplarda kullanılan ciladan kurşunu uzaklaştırması sonucu semptomatik kurşun zehirlenmesine yol açtığını unutmamak gerekir.

Son yıllarda Kombucha çayına yönelik yapılan bilimsel çalışmaların hala yetersiz olduğunu savunan bilim insanları Kombucha’nın fermentasyonu sırasında üretilen tüm bileşenlerin tam olarak tamamının tanınmadığını söylemişlerdir.

Dünya çapında popüler bir içecek olan Kombucha’nın da araştırılandan daha fazla yararlı etkileri olduğu bir gerçektir.