Çoğu çalışan bilmiyor! Kıdem tazminatında 'bir yıl' detayı: 15 yıl çalışmaya gerek yok
Milyonlarca çalışanın en büyük güvencesi olan kıdem tazminatı, özel ve kamu sektöründe çalışanlar için kritik detaylar barındırıyor. Özel sektör çalışanlarının son çalıştığı iş yerinde geçirdiği süre, memurlar için ise kamuda çalıştıkları süre boyunca verilen kıdem tazminatı, ilk sigorta tarihinden itibaren 15 yıl ve 3600 prim gününü dolduranların yanı sıra pekçok kişiye daha veriliyor.
Kıdem tazminatı almak isteyen her işçinin, aynı iş yerinde 15 yıl geçirmesi gerekmiyor. Bir iş yerinde yalnızca 1 yıl çalışan işçi dahi kıdem tazminatıyla orada çalışabilme hakkına sahip. Geçerli bir nedene dayanmadan iş sözleşmesi iptal edilen çalışanın işe iade davasını kazanması halinde boşta geçen zamanlar için de kıdem, ihbar tazminatı ödenir.
Çalışan tarafından geçersiz nedenle çıkarıldığına ilişkin açılan davanın kazanılması halinde, ödenmiş olan tazminatların 4 aylık boşa geçen süre ilavesiyle ücrete göre yeniden hesaplanması, aradaki farkın ödenmesi gerekiyor. İşyerinde en az bir yıl çalışıp işten çıkarılan herkesin kıdem tazminatı hakkı bulunuyor.
Sigortasız çalışmalarını belgeyle kanıtlayanlar hizmetlerinin tespitini isteyerek geriye dönük olarak sigortalılığını sağlayabilirken kıdemini de alabilir. Askerlik nedeniyle işten ayrılan çalışan en az bir yıllık çalışma süresini tamamladıysa kıdeme hak kazanır. Askerliğini bedelli olarak yapanlar da bu haktan yararlanır.
SON İŞ YERİNDE EN AZ 1 YIL ÇALIŞILMALI
İlk sigortalı olduğu tarihten 15 yıl geçen, bu sürede 3600 gün prim ödeyen sigortalılar koşulları yerine getirdiğinde son çalıştığı işyerinden (en az 1 yıl çalışmış olmak koşuluyla) kıdem tazminatını alarak ayrılabilir. Bunun için hem süre hem prim gün sayısının tamamını aynı işyerinde geçirmek gerekmiyor. Tazminat için son işyerinde kesintisiz15 yıl çalışmak gerekmiyor. Toplam sigortalılık süresinin 15 yılı bulması yeterli olup işveren kendi işyerinde çalışılan süreye ait tazminatı öder. Örneğin son 15 yılda 8 yıl süreyle çalışıldıysa çalışana bu süre kadar kıdem ödenir.
BOŞTA GEÇEN SÜRE İÇİN DE TAZMİNAT HAKKI
İş sözleşmesinin geçersiz nedenle feshedildiğinin tespiti halinde işe iade davasını kazanan çalışan ister işe başlatılsın ister başlatılmasın boşta geçen süreye ilişkin doğan ücret ve diğer haklarının ödenmesi gerekir. Yargıtay kararına göre, işçiye geçersiz sayılan fesih sırasında kıdem, ihbar, izin ücreti ödendiyse 4 aylık boşta geçen süre ilavesiyle son ücrete göre hesaplama yapılması gerekiyor.
SİGORTASIZ İŞÇİNİN TAZMİNAT HAKKI
Kıdem tazminatı alabilmek için işyerinde en az bir yıl çalışmak, hak kazanacak şekilde işten çıkmak ya da çıkarılmak gerekiyor. Kıdem tazminatında sigortalı olarak çalışma koşulu bulunmuyor. Ancak bu durumda çalışanın sigortasız olduğu süreyi belgeleriyle ispatlaması gerekiyor. Bunun için sosyal güvenlik il müdürlüğü ya da merkezlerine dilekçeyle başvurarak hizmet tespiti yaptırılması gerekiyor. Kanıtlama imkânı olmayanların da 5 yıl içinde iş mahkemesine başvurarak hizmet tespit davası açması imkânı bulunuyor. Davayı kazananlar geriye dönük sigortalılıklarının yanı sıra kıdeme de hak kazanır.
BEDELLİ ASKERLİKTE KIDEM DETAYI
Askerliği nedeniyle işten ayrılan işçi en az bir yıllık çalışma süresini tamamladıysa kıdemini alabilir. Askerliğini bedelli yapanlar için de herhangi bir ayırım bulunmuyor. Bedelli yapanlar da kıdemini alabilir.
MEMUR OLMAK İÇİN AYRILANIN HAKKI YOK
İş Kanunu'na göre, haklı nedenler bir veya birkaçı nedeniyle işten çıkan, işten çıkarılan, emeklilik hakkını elde ettiği veya şartı dışındaki emeklilik şartlarını tamamladığı için ayrılan, askere giden, evlenen kadınlar kıdem tazminatı alabilir. Memuriyete geçiş için işten ayrılmak kıdem tazminatı hakkı doğurmuyor. Ancak işçi talep eder ve işveren de öderse bunun önünde bir engel bulunmuyor.
ÇIRAKLARA KÖTÜ HABER
Çırak olarak çalışan işten ayrıldığında kıdem hakkı bulunmuyor. Ancak çıraklıktan sonra işyerinde işçi olarak çalışmaya devam edip işten çıkma veya ayrılma halinde koşulları taşıyan kıdem tazminatı alabilir.
MİRASÇILAR DA ALABİLİR
İş Kanunu'na göre, işçinin ölümü halinde doğan tazminat tutarı kanuni mirasçılarına ödenir. Çalışılan şirketin isim değişikliğine gitmesi durumunda işçi sözleşmesini haklı olarak fesih edemez. Fesih gerçekleşirse, herhangi bir tazminat ya da ödeme alamaz.
EMEKLİ İŞÇİLERİN DE KIDEM HAKKI VAR
Emeklilik sonrası çalışmak isteyenlerin iki seçeneği bulunuyor. Birincisi emekli aylığını kestirerek tüm sigorta sollarına tabi çalışmak, ikinci seçenek de destek primine tabi olarak devam etmek. Birinci seçeneğe göre çalışmaya devam eden emekli işçi sayılmıyor. Dolayısıyla kıdem ve ihbar tazminatı açısından normal işçi statüsünde bulunuyor. Destek primine tabi çalışanlar ise emekli işçi statüsünde olup diğer işçilerle aynı haklara tabidir. Emekli işçinin işten ayrılması durumunda en az bir yıllık çalışma süresini doldurmuş olması, kıdeme hak edecek şekilde işten ayrılma zorunluluğu bulunuyor.
