Bir insan neden stres yapar? Aşırı stres nelere yol açar?

Stres için “Çağın Hastalığı” sözü, hepimizin duyduğu bilinen bir tanımdır aslında.. Özellikle büyükşehir de yaşayan milyonlarca insanın kalabalıklar içinde, ilerlemeyen trafikte, havasız mekanlarda yaşıyor olması, onun potansiyel stresli bir insan olmasına neden olabilir. Evet, bu makalede sizler için: Stresin neden olduğu şeyler neler?, Aşırı stres nasıl geçer?, Stres olduğunu nasıl anlarız?, Stresi ne azaltır? gibi merak ettiğiniz tüm soruların cevapları vermeye çalışacağız...  

Stresin neden olduğu şeyler, “stres yapmanın” asıl nedenleri içinde bir kaç neden yoktur elbette. Çünkü bu sorularla başlayan araştırmalarda, rasgele seçilmiş deneklerle bir istatistiki çalışma yapmaya kalksak akla hayale gelmeyen cevaplar alacağımızdan eminiz. Doğrusu her insan bir dünyadır. Birey olarak herkesin kendine özgü sorunları vardır; kimi evine nasıl ekmek götüreceğini düşünüp stres yapar, kimi yaptığı haberi yetiştirme telaşında, kimi sevgilisine alacağı doğum günü hediyesini düşünmekten bile stresli olabilir. 

STRESİN NEDEN OLDUĞU HASTALIKLAR

“Tamam stresse stres, ne yapalım yani. Yaşıyoruz stresimizle” de diyebilirsiniz ama bu o kadar da kolay değil işte! O stres halinde yaşadığınız baş ağrıları, mide yanmaları, karın kramplarıyla da bitmiyor. Biliyor musunuz bu “beş harfli” kelimenin hiç de masum olmayıp, aslında vücudumuza ne kadar “kalıcı hasarlar” verdiğini? Uzun uzadıya stresin neden olduğu hastalıkları burada yazamayacağız belki ama vereceğimiz birkaç örnekle konunun önemini anlatmaya çalışacağız. Sizler de bu örneklerin üzerine yazacağınız senaryolar ile sonuçlarını hayal etmeye çalışabilirsiniz...

En yaygın olanıyla başlayalım;

Gastrit - Ülser

Hani bir işi yetiştirmeye çalıştığınız günlerde, bir taraftan da midenizde yanma hissedersiniz ya... Sanki mideniz yiyecekleri bırakmış, kendi kendini sindirmeye başlamıştır. İşte o tanısı sonradan konacak olan “gastrit-ülser”inizin size verdiği sinyaldir aslında. İlk zamanlar aldığınız “Famodin”, “Omepranid”ler gibi anti-asitler ile acılarınızı dindirmeye çalışıp koşuşturmalı hayatımıza devam ederken, kahve, sigara ve çayı da azaltmak yerine iyice artırırız... Bu arada bir sır vereyim; bu cümle aslında klasik doktor tavsiyesidir. Ama bu günlerde tıp literatüründe kafeinli-kafeinsiz kahvenin, alkolün “duodenal ülser” oluşumu veya kötüleşmesinde, sakınılan acılı-baharatlı yiyeceklerin etkisi olmadığına rastlanmış. Yeni trend, hasta kendini rahatsız eden yiyecekleri diyetinden çıkartmalı önerisi var. Ama yine de kahve, sigara, acılı yemeklerden siz uzak durun. Bir de yapabilirseniz “stres” artırımından kaçınmaya çalışın.

Bir de yaşınız artık ilerlediyse Kardiyovasküler Hastalık (kalp damar hastalığı; KVH) sistem hastalıkları var ki, sinir sistemi hastalıklarıyla ortak çalışıp yaşam kalitenizi sıfıra indirebilir. Otuzunu geçmiş hafif de göbek bağlamışken, sporu da hayatınızdaki haftalık futbol maçlarından öteye geçiremiyorsanız, hele bir de ailenizde de tansiyon hastası var ise önce “hipertansiyon” adayısınız ve tabii ki yüksek kolesterolü ve bu ikisinin kombinasyonuyla ortaya çıkacak kaos senaryolarını yazmaya cesaret bile edemiyoruz.

STRESİN KALBE ETKİSİ

Artan kan yağları damarlarınızda köpük gibi birikip kan geçişini zorlaştırarak, tek besleme ve oksijen kaynağı kan olan önemli organların beslenmelerini de zorlaştıracağını eklemek gerek. Hele bu hayati önem taşıyan beyin, kalp gibi organlarda olursa senaryo gayet kötü oluyor. Çünkü beyindeki damarlarda artmış kan basıncı kadar, beyin hücrelerinin yeterince beslenememesi de tehlikelidir. Besin alamayan hücreler hayatlarının son günlerini yaşar ve ölürken beyninizdeki her bir küçük noktanın sorumlu olduğu organ da felç olmaya başlar. Tabii bu olay kalp damarlarında olursa şu hep duyduğunuz “kalp krizi” olayı gerçekleşir. Şanslıysanız tıkanan damarlarınıza by-pass yaptırıp bir süre daha kalp dokunuzu beslersiniz.

Medyanın “stresli yaşamlarıyla bütün bu senaryolara aday” basın mensuplarına da buradan seslenmek istiyorum; sizler haberleri bize ulaştırabilmek için bütün imkânsızlıkları aşmaya çalışırken veya bizleri eğlendirmek, bilgilendirmek için programlar hazırlarken oluşan stres ortamında belki bu senaryolarla şöyle bir nefes alıp, “bundan sonra dünya dursa stres yok, spora da başlıyorum, beslenmeme dikkat edeceğim kararlarını” unutacaksınız. 

Zaman zaman haberi yapılan, “Genç adam şiddetli baş ağrısıyla acile götürülür, acilde her şey normal bulunur ve yarın psikiyatri polikliniğine geliniz denilerek gönderilir. Ancak, hep hastane karşısındaki kafeteryada ölür” maalesef. Aslında burada yapılan tanı; SAK (Subarachnoid Kanama). Yani, bir tür beyin kanamasıdır... Bu yüzden lütfen ama lütfen hiç bir şeyi stres yapmayın... Bir de anektod olarak kan şekerinin ani ve aşırı stresle bir anda tavana vurabileceğinin de literatürde olduğunu belirtelim... Bilinmesinde fayda var ki, insanı şeker hastalığı değil komplikasyonları (nöropati, nefropati, anjiopati) insanı öldürür...

Bütün bu senaryoların çıkış noktasının “stres” denilen sinsi hastalık olduğunu aklımızdan çıkarmayalım. Başta da dediğimiz gibi "stres tüm hastalıkların anası"dır. Görüldüğü gibi stres masum bir durum değildir. Stres, o kadar çok rahatsızlığa neden oluyor ki, en basiti o strese göğüs gerebilmemiz için vücudunuzun salgıladığı kortizol hormonunun armağan edeceği fazla kilolardır herhalde....

STRESLE BAĞLANTILI HASTALIKLAR LİSTESİ

• Depresyon ve anksiyete bozukluğu,
• Kilo artışı ve ani kilo kaybı,
• Cilt sorunları,
• Kalp hastalıkları,
• Sindirim sistemi problemleri (gastrit, ülser, mide ağrısı)
• Uyku sorunları,
• Hafıza problemleri ve zihinsel sorunlar (Alzheimer, Demans)
• Bağışıklık sistemi hastalıkları
• Üreme sorunları
• Her türlü ağrı

AŞIRI STRES NASIL GEÇER? 

• Öncelikle beslenme şeklinizi kontrol edin.
• Yemeğin ölçüsünü asla kaçırmayın.
• Alkol, sigara ve gıda tüketimini artırmamaya özen gösterin. 
• Her şeye ‘Evet’ deyip, başkalarının beklenti ve taleplerini karşılamak için canhıraş bir koşuşturma içine girmeyin. Yani ‘Hayır’ demeyi mutlaka öğrenin.
• Hergün düşük tempolu egzersizler yapın. 
• Dinlenmek için gün içinde kendinize mutlaka zaman ayırın. 
• Çalışma alanında yapabileceğiniz sorumlulukların dışına çıkmayın. 
• Strese neden olan tüm olayları azaltmaya çalışın.
• Gerçekçi, ideal hedefler belirleyin. 
• İyi dinlenin.
• Uygun beslenme ve egzersiz şekli stersle mücadele de önemli olduğunu unutmayın. 

​Stres Nedir? Nasıl Yönetilir? Stresten Nasıl Kurtulabilirim? sorularının cevabını merak ediyorsanız TGRT Haber YouTube kanalından Psikolog Hatice Çizmecioğlu Keretli ile yaptığımız röportajı linke tıklayarak seyredebilirsiniz.