Covid-19 aşısının ardından yan etkiler aşıdan değil: Nocebo etkisi

ABD'li bilim insanları, Covid-19 aşısının ardından yaşanan yan etkilerin plasebo kaynaklı olabileceğini açıkladı, Jama Network Open adlı bilimsel dergi araştırmanın sonucundan çıkan yeni bulguları derledi. Yeni bulgulara göre, Covid-19 aşısı olduktan sonra baş ağrıları, kısa süreli yorgunluk ve kol ağrısı gibi daha hafif yan etkilerin önemli bir kısmının aşının bileşenleri tarafından değil, kaygı gibi nocebo tepkisini oluşturduğu düşünülen diğer faktörler tarafından üretildiğini gösterdi.

PLASEBO VE NOSEBO NEDİR, FARKLARI NE?

Plasebo, kişilerin sağlık durumlarına ilişkin olumlu beklentilerinin, nosebo ise negatif beklentilerinin etkisine deniliyor yani plasebo yararlı sonuçlara, nosebo ise olumlu sonuçlara neden oluyor.  Plasebo, etkisiz bir ilaç alımında pozitif bir beklentiyle olumlu bir sonuç çıkması anlamına gelirken; nocebo etkisi, kişinin bir durumla alakalı negatif beklentilerinden olumsuz etkilemesiyle ortaya çıkıyor. 

Çalışmanın yazarları,  nocebo etkisi hakkında daha iyi bir kamuoyu bilgisinin, bazı insanları tereddüte düşüren endişeleri azaltarak Covid-19 aşısı alımını artırabileceğini savundu.

Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Ted Kaptchuk, konuya ilişkin şunları söyledi:

"Hastalara, yaptıkları aşının plasebo etkisine benzer yan etkileri olduğunu söylemek, aslında kaygıyı azaltır ve hastaların yan etkiyi düşünmemelerini sağlar.''

DENEKLERE AŞI YERİNE TUZLU SU 

Boston'daki Beth Israel Deaconess Tıp Merkezi'nden Kaptchuck ve Dr. Julia Haas, 12 Covid aşısı klinik denemesi sırasında bildirilen yan etkileri analiz etti. Her klinik denemede plasebo grubundakilere aşı yerine aktif olmayan tuz çözeltisi enjeksiyonları verildi. Ancak, denemelere katılan gönüller aşı ya da tuzlu su alıp almadıklarını bilmiyordu. 

Araştırmacılar, ilk enjeksiyondan sonra plasebo gruplarındakilerin yüzde 35'inden fazlasının baş ağrısı ve yorgunluk gibi "sistemik" yan etkiler yaşadığını ve yüzde 16'sının enjeksiyon bölgesinde kol ağrısı, kızarıklık veya şişlik gibi rahatsızlıklar bildirdiğini aktardı.

Beklenildiği gibi, gerçek aşı yaptıranların yan etki yaşama olasılığı daha yüksekti. Bu grubun yüzde 46'sı sistemik semptomlar bildirdi ve üçte ikisi enjeksiyon bölgesinde kol ağrısı veya diğer lokalize semptomlar yaşadı.

YAN ETKİLERİN ÜÇTE İKİSİ NOCEBO ETKİSİ

Araştırmacılar ikinci aşıdan sonra yan etkilere baktıklarında, sırasıyla yüzde 61 ve yüzde 32 oranlarında, plasebo grubuna kıyasla aşı grubunda baş ağrısı veya diğer sistemik semptomların oranının neredeyse iki katı olduğunu buldular. Fark, enjeksiyon bölgesindeki rahatsızlıklar için daha da büyüktü, aşı olanlarda yüzde 73'e ve plasebo grubunda yüzde 12'ye ulaştı.

Çalışmanın yazarları, genel olarak Covid-19 aşısı denemelerinde bildirilen yaygın yan etkilerin, başta baş ağrıları ve yorgunluk olmak üzere, yaklaşık üçte ikisinin, nocebo etkisinden kaynaklandığını hesapladı.