Dolarizasyon nedir, neden ortaya çıkar? Türkiye'de dolarizasyon var mı?
Cumhurbaşkanı Erdoğan Kabine Toplantısı sonrası yaptığı açıklamalarının ardından dolar yüzde 30’un üzerinde değer kaybederek 12 TL altına indi. Tarihi zirvesini 18 TL üzerine taşıyan dolar/TL kurunda yaşanan hareketliliğin ardından ''Dolarizasyon nedir, ülke ekonomisini nasıl etkiler? Dolarizasyon neden olur? Türkiye'de ters dolarizasyon mu var?'' soruları gündeme geldi.
Merkez Bankası eylül ayından bu yana faiz indirimi kararı uygulaması dolar/TL kurunda arka arkaya rekor yaşanmasına neden oldu. Yılın son faiz kararı toplantısında TCMB politika faizine 100 baz puan indirim uygulayarak yüzde 15’ten yüzde 14’e çekti. Dolar haftanın ilk günü 18 TL sınırı aşarken Kabine Toplantısı ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan ekonomi faiz ve döviz hakkında önemli açıklamalarda bulundu. Erdoğan ''Hiçbir vatandaşımızın 'kur daha yüksek olacak' diye mevduatını Türk lirasından dövize geçirmesine ihtiyaç kalmayacak. Bu yeni araç şöyle işleyecektir; insanlarımızın bankadaki TL varlığını, mevduat kazancı kur artışından yüksekse bu getiriyi elde edecek. Kur getirisi mevduat kazancının üstünde ise aradaki fark doğrudan vatandaşımıza ödenecek. Bu kazanç stopaj vergisinden muaf tutulacak’' ifadelerini kullandı. Açıklamalarına ardından dolar sert düşüşe geçerek 21 Aralık Salı 11 TL seviyelerine çekildi. Kurda yaşanan hareketliliğin ardından vatandaşlar dolarizasyon gibi ekonomi terimlerini araştırmaya başladı. İşte dolarizasyon hakkında bilmeniz gerekenler.
DOLARİZASYON NEDİR?
Dolarizasyon ya da Para ikamesi, bir ülkede yaşayanların yabancı para birimlerini kendi paraları yerine kullanmasına verilen isimdir. Bir ülkedeki yerleşiklerin değişim aracı, hesap birimi ve değer biriktirme aracı olarak kendi ulusal paraları yerine yabancı para kullanmalarına denir. Dolarizasyon tam ve kısmi olarak birden farklı şekilde gerçekleşebilir.
Tam dolarizasyon, bir ülkenin ulusal parasının tamamen yabancı para birimiyle değişerek resmi para olarak kabul edilmesidir. Kısmi dolarizasyon ise ülkede ekonomik birimlerin, yüksek enflasyon ve belirsizlik ortamında ulusal paranın olası değer kaybından korunmak amacıyla, ulusal para cinsinden finansal varlıklar yerine yabancı para cinsinden finansal varlıkları seçmeye başlamasıyla olur.
DOLARİZASYON NEDEN ORTAYA ÇIKAR?
Dolarizasyon ile ilgili araştırmalar devam ederken ''Dolarizasyon nasıl olur?'' sorusu gündeme geldi. Dolarizasyon ilk olarak, yabancı ülke parasının değer biriktirme aracı olarak kullanılmaya başlanmasıyla başlar. Hem varlık hem de yükümlülük dolarizasyonları tek bir başlık altında toplanarak ‘finansal dolarizasyon’ olarak tanımlanır. Finansal dolarizasyon, bir ülkedeki yerleşiklerin, hem varlık hem de yükümlülüklerini yabancı para cinsinden tutma eğilimleridir.
Dolarizasyonun ortaya çıkmasındaki temel unsur makroekonomik istikrarsızlık ve ekonomik birimlerin istikrarsızlığa karşı yabancı para birimine yönelmesidir.
DOLARİZASYON SONUÇLARI NELERDİR?
Dolar/TL kurunda yaşanan hareketliliğin ardından dolarizasyon vatandaşlar tarafından araştırılmaya başladı. Peki dolarizasyon sonuçları ülke ekonomisini nasıl etkiler? İşte Merkez Bankası kaynaklarına göre dolarizasyon sonuçları:
- Ülkenin ekonomik şoklara karşı kırılganlığı artar,
- Ödeme yeteneğine yönelik riskler nedeniyle finansal kesimlerde kırılganlık artar,
- Gelirinin önemli kısmı ulusal para cinsinden olan kamunun yabancı para cinsinden borçları nedeniyle borçluluğun sürdürülebirliği konusunda sıkıntı yaşanır,
- Döviz kurununun fiyatlara etkisi yüksek olur,
- Dolarizasyon, firmaların bilançolarında kur uyumsuzluklarına neden olarak kırılganlığın artmasına yol açar.
TERS DOLARİZASYON NEDİR?
Ters dolarizasyon kavramı dolarizasyon sürecinin tersine işlemesi demektir. Bireysel ve kurumsal yatırımcıların işlem, tasarruf ve değer ölçüsü olarak yerel para birimi yerine dolar gibi yabancı ülke para birimlerini kullanmayo daha az tercih etmesine ters dolarizasyon olarak nitelenir. Dolarizasyonun azalması anlamına gelen ters dolarizasyon süreci ters para ikamesi olarak dabilinir.
