Bademcik Şişmesi Nasıl Geçer Evde? Farenjit - Boğaz İltihabı Nedir?

Bademcik Nedir? 

İnsan vücudunu hastalık ve enfeksiyonlara karşı koruyan lefatik bir sistemin ilk kısmı olan bademcikler vücudumuza ağız yoluyla giren virüs ve bakterilerin temizlenmesini sağlar. Farinks yani boğaz dediğimiz kısım; burun ve ağız boşluğunun arka tarafı olmakla birlikte yaklaşık 12-13 cm uzunluktadır. Yukarıdan aşağı doğru oluk şeklinde uzanır. Arka boğaz duvarı yassı ve dik biçimdedir. Boğaz; ön yukarı kısımda burun boşluklarının arka kısmına, ön ortada ağız boşluğuna, en aşağı kısımda da gırtlak boşluğuna açılır. Burun arkasındaki kısmına nazofarinks (geniz) adı verilir. Ağız boşluğunun arkasındaki kısma (ağzı açınca tam karşıda görülen kısma) ise orofarinks adı verilir. Farinks hava yolunun bir parçasıdır, yutma ve konuşma sırasında önemli fonksiyonları vardır. Boğazın ağız boşluğu ile birleştiği yerde bademcikler bulunur.

Hemen herkes bademciklerin ne olduğunu bilir. Ancak, bademciklerin vücuttaki görevleri konusunda herkesin kesin bilgisi yoktur. Bademcikler ağız içinde boğazımızın her iki yanında bulunan dokulardır ve her insanda iki tanedir. Bunlar vücudun savunma sisteminin bir parçasıdırlar. Özellikle çocukluk çağında burun ve ağız yolu ile vücuda giren bakteriler, virüsler gibi hastalandırıcı maddeleri yakalayıp, onlarla savaşmak görevini antikor denilen bağışıklık maddeleri salgılamak sureti ile yerine getirirler. Bu organlar çocukta, erişkine göre çok daha büyük ve aktiftir. Küçük çocuklarda vücudun genel direnç sistemi yabancı etkenlere karşı tam hazırlıklı olmadığı için bademciklere düşen yük çok fazladır.

Tonsillit - Bademcik iltihabı nedir?

Ağzın içinde, sağ ve solda bulunan bademcikler mikrop ve bakterilerle karşı karşıya kalınca iltihaplanırlar. Türkçede bu organın isminin sonuna eklenen ‘cik’ takısı, bu organın hastalıkları ve ameliyatlarının toplumda küçümsenmesine, basite indirgenmesine yol açmaktadır. Halbuki, bademciklere bağlı olarak gelişen rahatsızlıklar, tüm vücuda yayılabilir; kalp, böbrekler gibi bazı organlarımız için hayati hasarlar oluşturabilir. İltihabın görünümü her zaman aynı olmaz, bazen hafif kızarıklık görülürken bazen bademciklerin üzeri beyaz ve sarı tabaka ile kaplanır. Nokta tarzında iltihaplar görülebilir.

Çok rastlanan bu hastalık, kendi yaptığı hasardan çok, vücudun başka yerlerinde, çeşitli organlarda meydana getirdiği dolaylı bozukluklar (komplikasyonlar) nedeniyle oldukça önemlidir. Anjin (bademcik iltihabı), en çok 5-15 yaş grubunun hastalığı olup, orta yaş ve sonrasında sık rastlanmaz. Sebebi büyük olasılıkla A Grubu Beta hemolitik streptokoklar denilen bakteri türü mikroplardır. Ayrıca virüsler de bu hastalığa yol açabilir.

Bademcik iltihabının belirtileri nelerdir?

Aniden başlayan yüksek ateş 40° bulabilir ve nabız atışı da 120’yi geçebilir.

İltihap oluşumunun en önemli belirtileri ise:

• Kusma, baş ağrısı, halsizlik,
• Yutma sırasında duyulan ve kulak ağrısı ve şiddetli ağrı,
• Ağızda kötü koku,
• Boyun bezelerinde ağrılı şişlikler,
• Boğazda oluşan kızarıklık ile birlikte şiddetli boğaz ağrısı ve yutma güçlüğü,
• Bademcik üstünde kirli beyaz renk, 

bu belirtilerde hastalık etkeni büyük ölçüde beta-hemolitik streptokoklardır.

Bademcik ameliyatı ne zaman yapılmalı? 

Birçok ülkede en sık uygulanan cerrahi yöntem ki özellikle çoçuklar için bademcik ameliyatıdır. Halbuki bademciklerin vücudu hastalıklardan koruma ve savunma adına çok önemli işlevi vardır. Bademcik ameliyatı kararı çok iyi değerlendirilmeden yapılmamalıdır. Tıp dilinde adına Tonsillektomi dediğimiz bademcik ameliyatı, 5 yaşından küçük çocuklarda kesin bir durum oluşmadan cerrahi bir müdahale yapılmamalıdır.

Bademcikler sık sık iltihaplanma geçirdiklerinde bir süre sonra vücudun savunma sistemi olmaktan çıkıp vücudu zayıf hale getiren birer organ olurlar. Bunun için bademciklerin alınmasını gerektiren durumların oluşması şarttır! Alınması gereken bademcikler; mikrop üreten konumda oluşları dışında solunumu ve yutmayı engelleyecek denli büyüklükte olmalıdır. Kendi iltihapları sonucu yakın organlarında hastalanmalarına yol açan konuma gelmiş iseler alınmaları gerekir ki aksi halde bu orta kulak iltihabına da yol açabilmektedir. Son üç yıl içinde ve her yıl en az iki en çok üç kez, son iki yılda ise en az beş, son bir yılda ise en az yedi bademcik iltihabı tonsillit geçirmeden bademcik ameliyatına sıcak bakılmamalıdır.

Bademcikler alındığında vücut sistemi zayıflar mı? 

Hayır zayıflamaz. Çünkü vücudumuzda virüs ve bakterilere karşı savunma yapan pek çok organımız vardır. Bademcikler bu savunmanın ilk ayağıdır ve bir parçasıdır. 

Bademcikler alındığında tekrar büyür mü?

Bademcikler alındığında tekrar büyüme yaşanmaz. Ancak bazı durumlarda yeterli şekilde alınmamış bademciklerde kalıntıların büyümesi çoğu kişi tarafından bademciğin büyümesi olarak sanılır ama alınan bademciklerin tekrar büyümesi söz konusu değildir. 

Bademcik alınınca daha sık hasta olunur mu?

Bademcikler alındığında daha sık hasta olunmaz. Bademcikler alındığında vücut kendi savunmasını başka organlardan otomatikman temin edebilir. Fakat bademcikleri alınan hastaların çoğu sıcak soğuk temasına dikkat etmemesi yüzünden sıklıkla boğaz iltihabı yani farenjit olduklarını söyleyebiliriz.

Bademcikler için hangi durumlarda doktora gitmeliyiz?

Bademcikler ile ilgili şayet tedavi altındaysanız aşağıdaki belirtilerden biri yaşanırsa doktora gitmeli ve şikayetinizi dile getirmelisiniz. 

İşte o durumlar: 

• Ateş düştükten sonra tekrar yükseliyorsa,
• Deride döküntüsü oluşuyorsa,
• Kulak ağrısı yaşanıyorsa,
• Koyu veya kanlı burun akıntısı yaşanıyorsa,
• Öksürük ve balgam çıkartma çoğaldıysa,
• Göğüs ağrısı yaşanıyorsa,
• Solunum güçlüğü ve aşırı halsizlik varsa,
• Havale gibi ağır inmeler yaşanıyorsa,
• Eklemlerde şişlik ve ağrılı kızarıklık varsa,
• Bulantı ve kusma yaşanıyorsa

hiç vakit kaybetmeden doktora gitmeniz gerekir! 

Farenjit - Boğaz iltihabı nedir?

Boğaz iltihabına genel olarak “farenjit” de denir. Bir üst solunum yolu enfeksiyonu olan faranjit, özellikle kış aylarında kapalı ortamlarda bir arada bulunan insanlarda boğaz iltihaplanmalarına neden olur. Bir yaşından küçük çocuklarda nadir görülür. Faranjit en sık 4 ila 7 yaşları arısındaki çocuklarda görülür.

Tonsillerin varlığı ya da yokluğu farinks enfeksiyonlarının sıklığını ve gidişini etkilememektedir.

Farenjit kendi başına bir hastalık olabildiği gibi; kızıl, nezle, kızamık gibi hastalıkların belirtileri arasında yer alır.

Farenjit bulaşıcıdır ancak mikrop alındıktan 10 gün kadar sonra hastalık ortaya çıkabilir. O yüzden faranjit olmamak için bir takım önlemler alınabilir. 

• Farenjit genel de hafif ateşle başlar, burun tıkanıklığının yanında burun arkasına akıntı, boğazda kızarıklık ve iltihaplı salgılar görülür.
• Kulak zarı da kızarmış olarak görülebilir.
• Kendiliğinden 4-5 gün içinde geçebilen farenjit, viral bir hastalık olduğu için antibiyotik kullanmak şart değildir. Fakat ateş 2 günden fazla yüksek seyrederse o zaman doktora başvurulmalıdır.
• Herhangi bir yaşta görülen hafif seyirli boğaz enfeksiyonunun en önemli nedeni virüsler olup, en sık rastlanan etkenler rinovirüs ve koronavirüslerdir.
• Virüslerin neden olduğu boğaz enfeksiyonunda (farenjit) yutak normal görünümde olabileceği gibi gözlenen kızarıklığın derecesi ile belirtilerin şiddeti arasında ilişki bulunmayabilir.
• Burun akıntısı ve gözlerde kızarıklığın birlikte görülmesi veya öksürük bulunması viral sebepleri telkin eder.
• Boğaz ağrısı ve ateşi olan çocukların yaklaşık % 10’unda A Grubu Beta hemolitik streptokok iltihabı vardır.
• Farenjitin seyrinde görülen yüksek ateş çocuklarda erişkinlere göre daha belirgindir.

Farenjit, bulunma süresine göre genelde ikiye ayrılır.

Farenjit eğer yeni oluşmuş ve şiddetli şikayetlere neden oluyorsa bu çeşidi akut farenjit olarak bilinir.

Faranjit uzun süreden beri var ve hastada çok şiddetli olmayan şikayetler yapıyorsa bu çeşidine de kronik farenjit denir.

Kronik farenjitte ise yine virüslerde rol oynamasına rağmen genellikle tahriş edici bir faktör vardır. Bunlar arasında en önemlileri olarak sigara içilmesi, alkol kullanılması, alerji, geniz akıntısı, kuru ve kirli hava, burun tıkanıklığı yapan faktörler, aşırı sıcak veya soğuk besinler, boğaz temizleme refleksinin aşırı olması, diş ve bademcik iltihapları sayılabilir.

Farenjitin belirtileri ve nelerdir?

• Streptokok farenjiti olan çocuğun ateşi genellikle 38°C’den yüksektir; titremeler, vücutta ağrılar, iştahsızlık olur ve belirtiler tedrici başlar,
• Viral farenjitte nezle, ses kısıklığı ve öksürük görülebilir,
• Boğazın (farinks) iltihaplanması nedeniyle çocuğun yutkunması ve beslenmesi güçleşir,
• Birlikte karın ağrısı, bulantı ve kusma gibi karın belirtileri de bulunabilir.
• Bakıldığında boğazda kızarıklık görülür,
• Alt çene kemiğinin köşesinde ve boyunda lenf bezleri şişmiş olabilir.

Her iki hastalık da damlacık enfeksiyonu şeklinde havadan bulaşır. Streptokoklar ve virüsler, solunum yollarından havayla çıkan damlacıkların insandan insana geçmesiyle bulaşırlar. Virüsü taşıyan kişi hapşırdığında veya öksürdüğünde milyonlarca mikrop havaya karışır ve kişinin göz, burun ve ağzından girerek enfeksiyona neden olur.

Vücutta ki komplikasyonlar nelerdir?

Streptokok enfeksiyonlarının en önemli tarafı, vücudun başka yerlerinde yapabildiği bozukluklar, yani komplikasyonlardır.

Bunlar arasında:

Yakın komplikasyonlar: Sinüzit, boyun ve çene altı lenf bezlerinde iltihaplanma, boğazda bademcikler çevresinde apseleşme zatürree orta kulak iltihabı...

Uzak organlarda olan bozukluklar: Bazen streptokok iltihaplarında, mikropların salgıladığı toksinler deride yaygın kızarık bir döküntüye neden olur. Bu durumda hastalığın adı “kızıl”dır ve genellikle boğaz iltihabının 2. gününden 6. gününe kadar sürer.

Tedavi edilmeyen veya yetersiz tedavi edilmiş streptokok iltihapları, nadiren ateşli romatizma adı verilen ve kalp romatizması ile eklem iltihaplarına neden olabilen bir hastalığa da yol açabilirler. A Grubu Beta hemolitik streptokok iltihaplarının bir diğer nadir komplikasyonu da, hastalığın başlangıcından 2-3 hafta sonra ortaya çıkabilen böbrek iltihabıdır.

Faranjit Tedavisi Nasıl Yapılır?

Streptokoklara bağlı boğaz iltihaplarını (farenjit) ve bademcik iltihaplarını (tonsillit) önlemenin kesin bir yöntemi yoktur. En güvenli yol, evde boğaz iltihabı olan bir kişi varsa, bu kişiyle çok yakın temasta bulunmamak ve genel temizlik kurallarına dikkat etmektir. Bazı kişiler, özellikle de çocuklar, kendilerinde hiçbir hastalık belirtisi olmadan streptokok mikrobunun taşıyıcısı olabilirler. Okul çağındaki çocukların yaklaşık % 5-15’inde taşıyıcılık görülebilir.

Viral farenjitin muayene bulguları ile streptokokal farenjitten ayrılması mümkün olmadığından, bakteriyel kültür sonuçlarının çıkması için 24 saat gerektiğinden çok şiddetli hasta olanlara boğaz kültürünün alınmasını takiben antibiyotik başlanabilir.

Ateş genellikle 5 gün içinde düşer, bunu takiben boğaz şikayetleri de azalır. Antibiyotik tedavisi genellikle 10 günde tamamlanır. Eğer belirtiler düzelmişse ve ateş yoksa, antibiyotik tedavisinin başlanmasını takip eden 48. saatten sonra bulaştırıcılığı geçmiştir, çocuğunuz okula gidebilir. Şikayetler kısa sürede kaybolsa bile, ilaçları doktorunuzun önerdiği süre ve dozda kullanmaya özen gösterin. Bu, ateşli romatizma ve bademcikler etrafında abse gelişmesi gibi komplikasyonların önlenmesi için mutlaka gereklidir. 

Evde destekleyici tedaviler için neler yapılması gerekir?

• Eğer boğaz ağrısı nedeniyle yemek yemekte güçlük çekiliyorsa yumuşak veya sıvı gıdaları tercih edin,
• Ateş ve boğaz ağrısı için ağrı kesiciler alınabilir, tuzlu su ile gargara yapılabilir,
• - Ağızda eritilen pastiller, boğazı yumuşatarak fayda sağlayabilirler.
• Antibiyotik ihtiva eden pastiller alınmamalıdır.
• Oda havasının nemlendirilmesi, boğaz şikayetlerini azaltacaktır.
• Hasta bol sıvı almalıdır (su, meyve suları, vs.).
• Hastanın dinlenmesi gerekir.
• Hastanın boyunda ağrılı lenf bezi şişlikleri varsa, boyuna nemli ve ılık bir havlu koymak hastayı rahatlatacaktır.